Η ενδιάμεση έκθεση της Επιτροπής των κρατών μελών ενάντια στη διαφθορά - GRECO του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία επισημαίνει για πρώτη φορά την πρόοδο της Κύπρου όσον αφορά την καταπολέμηση της πολιτικής διαφθοράς, καταδεικνύει την αποφασιστικότητα της Κυβέρνησης να πατάξει την διαφθορά στο σύνολό της. Η πρόοδος αυτή αναμένεται να γίνει μεγαλύτερη καθώς η Κυβέρνηση συνεχίζει να υλοποιεί τις συστάσεις της Επιτροπής που γίνονταν για χρόνια, αλλά ποτέ προηγουμένως δεν λαμβάνονταν υπόψη.
Μπορεί μέσα από την Έκθεση του Γενικού Ελεγκτή για το 2015 να επισημαίνονται τα κρούσματα διαφθοράς τα οποία έχει διαπιστώσει, αλλά δεν μπορούν να παραγνωρίζονται όσα βήματα έχουν γίνει και όσα δρομολογούνται από μέρους της Κυβέρνησης, τη στιγμή που αυτό αναγνωρίζεται από ένα διεθνή οργανισμό, όπως η GRECO. H Επιτροπή, στην Έκθεσή της, η οποία υιοθετήθηκε στην πρόσφατη ολομέλεια της στο Στρασβούργο (28 Νοεμβρίου- 2 Δεκεμβρίου 2016), επισημαίνει ότι η Κύπρος έχει επιδείξει πρόοδο στο θέμα της διαφάνειας της πολιτικής χρηματοδότησης και έχει πιο αυστηρούς νόμους εναντίον της πολιτικής διαφθοράς.
Η χώρα μας έχει αξιολογηθεί από την Ομάδα Αξιολόγησης της Greco τέσσερις φορές μέχρι στιγμής από το 2001. Από την πρώτη αξιολόγηση γίνονται συστάσεις που αφορούν, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία εξειδικευμένου Σώματος, του οποίου ο ρόλος είναι η παροχή συμβουλών προς τις αρμόδιες Αρχές για δημιουργία πολιτικής κατά της διαφθοράς, όπως και τη δημιουργία συστήματος για δήλωση των περιουσιακών στοιχείων και των συμφερόντων Αξιωματούχων, περιλαμβανομένων των Βουλευτών, του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Γενικού Εισαγγελέα και των Υπουργών.
Η Κυβέρνηση στοχεύοντας στην ενίσχυση της πολιτικής της για μηδενική ανοχή, έλαβε και λαμβάνει μέτρα, διαμορφώνει νομοθετήματα πρόληψης και πάταξης του φαινομένου και προχωρά με την κατάρτιση, μέσω του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, της Εθνικής Στρατηγικής κατά της Διαφθοράς, στα πλαίσια εφαρμογής ενός συγκροτημένου, ολοκληρωμένου σχεδίου αντιμετώπισης του φαινομένου. Η Εθνική Στρατηγική κατά της διαφθοράς αφορά την εκπαίδευση, την αποτροπή και την πρόληψη των φαινομένων διαφθοράς στην κοινωνία, στη δημόσια διοίκηση, καθώς και στον ιδιωτικό τομέα και θα επιφέρει μεγαλύτερη συνοχή στις προσπάθειες της Κυβέρνησης, διασφαλίζοντας ότι η μελλοντική δράση για την αντιμετώπιση της διαφθοράς θα είναι συλλογική, οργανωμένη και συστημική. Στα πλαίσια της στρατηγικής έχει καταρτιστεί σχέδιο δράσης, το οποίο δρομολογεί τη συστηματική υλοποίηση όλων των μέχρι σήμερα υποδείξεων της GRECO.
Στα πλαίσια υλοποίησης των συστάσεων της GRECO, όπως αυτές καταγράφονται στις τέσσερις εκθέσεις της, η κυβέρνηση προώθησε και προωθεί σειρά μέτρων και νομοθεσιών που στοχεύουν στην ενδυνάμωση του νομοθετικού πλαισίου για πάταξη της διαπλοκής και των κατεστημένων, στην προαγωγή της διαφάνειας, της χρηστής διοίκησης και της λογοδοσίας. Ειδικότερα και με βάσει τις συστάσεων της Greco που είχαν γίνει από το 2001, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως προώθησε τρία νομοσχέδια τα οποία ψηφίστηκαν, ως πακέτο νομοθεσιών που αφορούν το «πόθεν έσχες», τα οποία σχετίζονται με τη διαφάνεια στη δημόσια ζωή, αφορούν τους Υπουργούς, τους Βουλευτές και άλλους αξιωματούχους της Δημοκρατίας και προβλέπουν τη στοιχειοθέτηση ειδικών ποινικών ευθυνών για τους Υπουργούς και τους Ανεξάρτητους Αξιωματούχους για την εκ προθέσεως παραβίαση διάταξης του Συντάγματος ή των νόμων, ή πράξεων και παραλείψεων τους που εκ προθέσεως παραβλάπτουν τα συμφέροντα της Δημοκρατίας.
Επιπρόσθετα, για σκοπούς ενίσχυσης των δημοκρατικών θεσμών και αποφυγής κατεστημένων, κατατέθηκαν νομοσχέδια που ρυθμίζουν το ανώτατο όριο δύο συνεχών θητειών στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας και τριών συνεχών θητειών στο αξίωμα του βουλευτή, ενώ ετοιμάστηκαν και νομοσχέδια με τα οποία προσδιορίζεται η ασυλία του Προέδρου και Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας, χωρίς να επηρεάζεται η εκ μέρους τους άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας.
Επίσης, από το 2001 μας γίνεται σύσταση για τροποποίηση της νομοθεσίας, ώστε οι δημόσιοι υπάλληλοι να έχουν σαφή υποχρέωση να αναφέρουν υποψίες για διαφθορά. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης ετοίμασε το 2016 και προωθεί σειρά άλλων νομοσχεδίων, όπως είναι ο Νόμος, ο οποίος στοχεύει στην ενθάρρυνση αποκάλυψης στοιχείων που θα οδηγήσουν στη δίωξη πράξεων διαφθοράς με την προστασία του καταγγέλοντος προσώπου-πληροφοριοδότη, δηλαδή οποιουδήποτε προσώπου δεν εμπλέκεται σε πράξεις διαφθοράς, δεν αποβλέπει σε ίδιον όφελος και παρέχει στον Γενικό Εισαγγελέα ή στην κατά περίπτωση αρμόδια αρχή πληροφορίες, που εύλογα πιστεύει ότι αποκαλύπτουν ότι διεπράχθη ή διαπράττεται ή πρόκειται να διαπραχθεί οποιοδήποτε αδίκημα διαφθοράς. Επίσης, προωθεί τη διά νόμου ρύθμιση της άρσης του απορρήτου ιδιωτικής επικοινωνίας, με την παρακολούθηση συνδιαλέξεως, βάσει δικαστικού διατάγματος και υπό αυστηρές προϋποθέσεις και όρους, καθώς έτσι ενισχύονται οι δυνατότητες διερεύνησης σοβαρών αδικημάτων, όπως είναι τα αδικήματα της διαφθοράς.
Ταυτόχρονα, προωθεί τροποποιητικό νομοσχέδιο, που ρυθμίζει την δυνατότητα επιβολής αυστηρότερων κυρώσεων σε κάθε νομικό πρόσωπο που κρίνεται ένοχο για τη διάπραξη οποιουδήποτε αδικήματος διαφθοράς, ενώ για σκοπούς ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας των διωκτικών αρχών με ειδικά ανακριτικά εργαλεία, αλλά και της κατοχύρωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών στα πλαίσια ποινικών ερευνών, ετοιμάστηκε νομοσχέδιο για τη ρύθμιση των εξουσιών των υπό κάλυψη αστυνομικών.
Παράλληλα, για να διευκολυνθεί η υποβολή καταγγελιών πράξεων διαφθοράς ή η παροχή των αναγκαίων πληροφοριών, επεξεργαζόμαστε την δημιουργία ανεξάρτητης ιστοσελίδας, που θα διασφαλίζει την εμπιστευτικότητα των επώνυμων ή ανώνυμων καταγγελιών ή πληροφοριών, αντίστοιχης με τις ιστοσελίδες που λειτουργούν άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Κατά τη δεύτερη αξιολόγηση της Κύπρου από την GRECO το 2006, έγιναν, μεταξύ άλλων, συστάσεις αναφορικά με την ενίσχυση της εκπαίδευσης των Αστυνομικών σε σχέση με τη διερεύνηση αδικημάτων διαφθοράς, με τη δημιουργία νομοθεσίας που να παρέχει στους πολίτες το δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες που διαθέτουν οι δημόσιες αρχές και την ενίσχυση της διαφάνειας στη δημόσια διοίκηση, περιλαμβανομένης της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, καθώς και την ενίσχυση των κυρώσεων κατά των νομικών προσώπων που καταδικάζονται για αδικήματα διαφθοράς , ώστε να είναι πιο αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές.
Πρόσφατα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει κατατεθεί το νομοσχέδιο με το οποίο αναγνωρίζεται στον πολίτη το γενικό δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες που κατέχουν δημόσιες αρχές και στοχεύει στην ενίσχυση της διαφάνειας και της πληροφόρησης των πολιτών. Στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται εξαιρέσεις που αφορούν έγγραφα για δικαστικές διαδικασίες, θέματα ασφάλειας και απόρρητα, ποινικές υποθέσεις, ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
Επίσης, στο πλαίσιο της πάταξης και πρόληψης του φαινομένου της διαφθοράς στην Αστυνομία, κατατέθηκε το 2016, πακέτο νομοθετημάτων τα οποία αφορούν, μεταξύ άλλων, τροποποιήσεις στο Νόμο και τους Κανονισμούς της Αστυνομίας, στο νόμο που ρυθμίζει τις ανακριτικές εξουσίες και τις εξουσίες των υπό κάλυψη αστυνομικών, έχει αποφασιστεί η σύσταση της Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου και έχουν ληφθεί σειρά μέτρων που αφορούν την επιμόρφωση και καλύτερη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και υλικοτεχνικά μέτρα για αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος.
Παράλληλα, το Υπουργείο προωθεί τροποποιητικό νομοσχέδιο, που ρυθμίζει τη δυνατότητα επιβολής αυστηρότερων κυρώσεων σε κάθε νομικό πρόσωπο που κρίνεται ένοχο για τη διάπραξη οποιουδήποτε αδικήματος διαφθοράς, ενώ για σκοπούς ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας των διωκτικών αρχών με ειδικά ανακριτικά εργαλεία, αλλά και της κατοχύρωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών στα πλαίσια ποινικών ερευνών, ετοιμάστηκε νομοσχέδιο για τη ρύθμιση των εξουσιών των υπό κάλυψη αστυνομικών.
Η τρίτη αξιολόγηση της Κύπρου από την GRECO το 2011, αφορούσε τη διαφάνεια στις χρηματοδοτήσεις των πολιτικών κομμάτων, όπου γίνονταν σχετικές συστάσεις για την αύξηση της διαφάνειας σε σχέση με τα έσοδα, τα έξοδα, περιουσιακά στοιχεία και τα χρέη των πολιτικών κομμάτων.
Ενδεικτικό της ορθότητας των υπό αναφορά αποφάσεων και μέτρων που έχει λάβει αυτή η Κυβέρνηση προς αυτή την κατεύθυνση είναι η επισήμανση της Greco στην πρόσφατη ενδιάμεση έκθεσή της, ότι το υφιστάμενο επίπεδο εφαρμογής των συστάσεων για την Κύπρο δεν είναι πλέον «συνολικά μη ικανοποιητικό», σύμφωνα με την ερμηνεία του Κανόνα 31, παράγραφος 8,3 των Κανονισμών της. Γι αυτό, αποφάσισε να μην συνεχίσει την εφαρμογή του Κανόνα 32, κάτι που γίνεται όταν μέλη της δεν συμμορφώνονται με τις συστάσεις που εμπεριέχονται στην Έκθεση Αξιολόγησης.
Το Υπουργείο Δικαιοσύνης, προχωρεί και με άλλες δράσεις για πάταξη του φαινομένου της διαφθοράς και για τον σκοπό αυτό έχει αναθέσει τη διεξαγωγή μελέτης στον ιδιωτικό τομέα για την υποβολή εισηγήσεων για την δημιουργία μιας Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς, με αποστολή την πρόληψη και διερεύνηση της διαφθοράς. Παράλληλα, για τη διασφάλιση του δικαιώματος του κάθε πολίτη στη διαφάνεια, την ισονομία και τον δημοκρατικό έλεγχο, έχει προχωρήσει στην καταγραφή της υφιστάμενης σχετικής νομοθεσίας, σε κάθε οργανισμό, με στόχο να γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που να αποκαθιστούν ελλείψεις, καθώς και να αποθαρρύνουν μελλοντικές καταχρηστικές πρακτικές, ενώ καταρτίζονται οι κατευθυντήριες γραμμές που θα πρέπει να ακολουθούν όλοι οι οργανισμοί για πάταξη και πρόληψη των φαινομένων διαφθοράς.
Πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους ότι δεν είναι εφικτό να διώξουμε τη διαφθορά εάν δεν έχουμε τα απαραίτητα όπλα, όπως είναι η δυνατότητα να προστατέψουμε τον πληροφοριοδότη που καταγγέλλει το κρούσμα διαφθοράς, αλλά και να διερευνήσουμε την πληροφορία αποτελεσματικά, μέσα και από τη δυνατότητα άρσης του τηλεφωνικού απορρήτου.
Κάποιοι συνεχίζουν να εκμηδενίζουν τις αλλαγές που έχουν γίνει και ταυτόχρονα κάποιοι άλλοι αρνούνται να αλλάξουν νοοτροπία. Η αλλαγή συμπεριφορών και η απόσειση της συγκάλυψης, της ανοχής της διαφθοράς και της διαπλοκής δεν γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη. Όμως, με τη συνεργασία και την αποφασιστικότητα όλων, σταδιακά θα αλλάξουν τα κατεστημένα και ουδείς θα αισθάνεται ότι μπορεί να προβαίνει σε πράξεις διαφθοράς ανενόχλητος.