.
Κρατικό Αρχείο Κύπρου: 42 Χρόνια Φυλάσσει την Ιστορία
Δρ Χρίστος Κυριακίδης
Αν. Έφορος Κρατικού Αρχείου
Το Κρατικό Αρχείο Κύπρου ιδρύθηκε το 1972, με τον περί Δημοσίου Αρχείου Νόμο 40/1972, που προέβλεπε ότι, «καθιδρύεται Δημόσιον Αρχείον, εν τω οποίω θα κατατίθενται και φυλάττωνται κατά τον καθωρισμένον τρόπον άπαντα τα αρχεία». Διάφορα γεγονότα όμως, με πιο σημαντικό την τουρκική εισβολή του 1974, καθυστέρησαν τη λειτουργία του μέχρι τις 17 Νοεμβρίου 1978, ημερομηνία που καθιερώθηκε ως η γενέθλιός του ημέρα. Μέχρι τότε είχε γίνει μια σημαντική προεργασία, με αποκορύφωμα την επίσκεψη στην Κύπρο, το 1976, ανώτερου λειτουργού των Βρετανικών Εθνικών Αρχείων, ο οποίος υπέβαλε εισηγήσεις στον Υπουργό Δικαιοσύνης για τον τρόπο λειτουργίας του αρχείου. Από την έναρξη λειτουργίας του αποτελούσε μέρος της διοίκησης του Υπουργείου Δικαιοσύνης, αρχικά με προσωπικό τέσσερα άτομα, αποσπασμένα από αυτό. Αξίζει σε αυτό το σημείωμα να μνημονευθούν τα ονόματα των Υπουργών Δικαιοσύνης Γεώργιου Ιωαννίδη (15/1/1975-8/3/1978) και Πέτρου Μιχαηλίδη (9/3/1978-9/9/1980), η συμβολή των οποίων ήταν εξαιρετικά σημαντική για τη λειτουργία του Δημόσιου Αρχείου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το 1991, με τον νόμο 208/1991 μετονομάστηκε σε Κρατικό Αρχείο και από το 2019 αποτελεί Τμήμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως.
Ανάμεσα στις πρώτες ενέργειες του Δημόσιου -τότε και νυν Κρατικού- Αρχείου ήταν η διάσωση και η μόνιμη διαφύλαξη του Αρχείου της Αρχιγραμματείας, της αποικιακής διοίκησης δηλαδή στο νησί, που βρισκόταν εγκαταλελειμμένο στα παλιά κτήρια της Αρχιγραμματείας, στο κέντρο της Λευκωσίας. Υπό την επίβλεψη του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, και με τη συμβολή του προσωπικού και τροφίμων των Κεντρικών Φυλακών, ταξινομήθηκαν, αφού συντηρήθηκαν και καθαρίστηκαν από μεγάλα στρώματα σκόνης, ένας τεράστιος όγκος αρχείων, ο οποίος φυλάχθηκε στο πρώτο αρχειοφυλάκιο, ένα χώρο 500 τετραγωνικών μέτρων που ενοικιάστηκε. Η σημαντικότητα της πρώτης αυτής αρχειακής διάσωσης είναι πασιφανής, αφού σε αυτά τα αρχεία στηρίχθηκε η πλειοψηφία των ιστορικών, λαογραφικών και γενεαλογικών μελετών που αφορούν την Κύπρο.
Με την πάροδο των ετών, ο ρόλος του Κρατικού Αρχείου αναβαθμιζόταν σταδιακά, αποτελώντας πλέον ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της δημόσιας υπηρεσίας. Ο πολλαπλός ρόλος του, παρέχοντας αφενός διοικητική αρωγή στην ευρύτερη δημόσια υπηρεσία και αφετέρου ερευνητική στήριξη στον κάθε ενδιαφερόμενο, καθιστούν το Κρατικό Αρχείο Κύπρου ένα σημαντικό γρανάζι στη λειτουργία της διοικητικής μηχανής της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Στα 42 χρόνια που πέρασαν η συμβολή του Κρατικού Αρχείου στη διάσωση και διαφύλαξη του αρχειακού πλούτου τόσο της Κυπριακής Δημοκρατίας, όσο και ιδιωτικών φορέων ήταν πολύ σημαντική. Μέχρι σήμερα, στα αρχειοφυλάκιά του διαφυλάσσονται σχεδόν 16 χιλιόμετρα μήκους ραφιών αρχεία, τόσο της αποικιακής περιόδου, όσο και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το περιορισμένο, σε αριθμό, προσωπικό του, σε καθημερινή βάση επισκέπτεται υπηρεσίες του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αλλά και ιδιώτες, σε όλη την Κύπρο, με στόχο τον εντοπισμό και διάσωση αρχείων με διοικητική και ιστορική αξία. Με σύγχρονα μέσα, τα αρχεία συντηρούνται από τη Μονάδα Συντήρησης, είτε με προληπτική είτε με επεμβατική συντήρηση, ώστε να παραμείνουν για πάντα σημαντική πηγή πληροφόρησης και καταγραφής της ιστορίας του τόπου μας.
Το Κρατικό Αρχείο, ακολουθώντας την τάση για ηλεκτρονικά αρχεία, μεριμνά καθημερινά, σε συνεργασία με άλλα κυβερνητικά τμήματα, ώστε να διασωθεί και ο μεγάλος όγκος ηλεκτρονικών αρχείων που δημιουργεί πλέον η δημόσια υπηρεσία. Παράλληλα όμως, το Εργαστήρι Ψηφιοποίησης του Κρατικού Αρχείου, ψηφιοποιεί χιλιάδες αρχειακά αντικείμενα, αφενός για να διασωθούν, ως μέτρο δηλαδή προληπτικής συντήρησης, και αφετέρου για να γίνεται ευκολότερη η πρόσβασή τους από το κοινό.
Στα 42 χρόνια λειτουργίας του το Κρατικό Αρχείο παρείχε την αρωγή που χρειαζόταν τόσο ο δημόσιος τομέας, όσο και ιδιωτικοί φορείς, για τη διάσωση, διαφύλαξη και διάχυση των πληροφοριών. Ο πολλαπλός ρόλος και η σημαντικότητα του Κρατικού Αρχείου αναγνωρίζεται ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, με τη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως να στηρίζει έμπρακτα και σε καθημερινή βάση το έργο του. Εξάλλου, όπως έγραψε και ο Γιώργος Σεφέρης: «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον».
Περισσότερες πληροφορίες για το έργο του Κρατικού Αρχείου μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του στο http://www.mjpo.gov.cy/mjpo/statearchive.nsf/index_gr/index_gr?OpenDocument