Η οργάνωση μια τέτοιας ημερίδας από την διωκτική αρχή ενός κράτους αποδεικνύει την ευαισθητοποίηση της Αστυνομίας στο σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων του πολίτη και την βούληση της, που είναι και πολιτική μας, να καθοριστεί κατά αντίστοιχο τρόπο το πλαίσιο δράσης της στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης. Χαιρετίζω το γεγονός ότι η σημερινή ημερίδα πραγματοποιείται στα πλαίσια των εορτασμών για την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Στην Κύπρο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες προστατεύονται πρωτίστως από το Σύνταγμα που αποτελεί τον υπέρτατο Νόμο του κράτους. Πρότυπο για το περιεχόμενο και τις διασφαλίσεις τους αποτέλεσε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, επιδιώκοντας την ενίσχυση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ενσωμάτωσε τα θεμελιώδη δικαιώματα σε ένα ενιαίο Χάρτη. Το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ο οποίος λειτουργεί ως πυξίδα για το σύνολο των πολιτικών της ΕΕ και των κρατών μελών.

Όμως, σε μια ευνομούμενη πολιτεία, η νομιμότητα εξασφαλίζεται όχι μόνο από το γραπτό Σύνταγμα και τις νομικές διατάξεις, αλλά επίσης μέσα από την καθημερινή δράση και πρακτική όλων των αρμόδιων κρατικών αρχών και οργάνων. Η αστυνομία, ως ένα κατ’ εξοχήν αρμόδιο κρατικό όργανο, υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον εκπληρώνοντας την ευαίσθητη και σημαντική αποστολή διατήρησης της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης. Ασκώντας το θεσμικά σημαντικό αυτό ρόλο τα στελέχη της Αστυνομίας είναι υποχρεωμένα να υπερασπίζονται τους νόμους, το Σύνταγμα και τα δικαιώματα των πολιτών.

Σε μια δημοκρατική κοινωνία, η Αστυνομία εκπληρώνει ένα δύσκολο και απαιτητικό έργο. Ο αστυνομικός που καλείται να υπερασπιστεί τους νόμους δεν μπορεί να γίνεται ο ίδιος παραβάτης των νόμων, καταπατώντας τα ανθρώπινα δικαιώματα. Παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την ίδια την αστυνομία αποδυναμώνει τον ρόλο και το έργο της, κλονίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών και μειώνει το κύρος του θεσμού και της προσφοράς της αστυνομίας στην κοινωνία. Μια αποτελεσματική αστυνομία είναι αυτή που αντιμετωπίζει δραστικά, σε όλες της τις εκφάνσεις, την εγκληματικότητα και βρίσκεται, ταυτόχρονα, στην πρώτη γραμμή της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με στελέχη που κάνουν τη δουλειά τους, με τρόπο που δεν στηρίζεται στην άσκηση φόβου και στη βία, αλλά στο νόμο, στο δίκαιο, στην ηθική, την τιμή και τον επαγγελματισμό.

Μια κοινωνικά ευαίσθητη Αστυνομία είναι η Αστυνομία που, τόσο στη θεσμική όσο και στην κοινωνική της λειτουργία διευκολύνει και εξασφαλίζει χώρο για άσκηση των δικαιωμάτων των πολιτών. Σε αυτό το πλαίσιο, πρωταρχικός στόχος του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως είναι να καταστήσει το έργο της Αστυνομίας πιο αποτελεσματικό, ώστε μαζί με την πρόληψη και πάταξη του εγκλήματος να διασφαλίζεται και η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των πολιτών, χωρίς διακρίσεις, εξαιρέσεις ή αποκλεισμούς.

Προτεραιότητα μας είναι η εμπέδωση συνθηκών ασφάλειας στην κοινωνία μας, αφού η ασφάλεια είναι προϋπόθεση της ελευθερίας και της άσκησης των δικαιωμάτων των πολιτών. Κατοχυρώσαμε στην πράξη το δικαίωμα ασφάλειας των πολιτών επειδή πιστεύουμε ότι, αν ο πολίτης δεν νιώθει ασφάλεια δεν μπορεί ούτε να εκφραστεί, ούτε να δημιουργήσει, ούτε να προκόψει ή να ευημερήσει. Είμαστε ικανοποιημένοι γιατί η Κύπρος είναι σήμερα μια από τις πιο ασφαλείς χώρες του κόσμου και ως τέτοια θα πρέπει να τη διατηρήσουμε. Τούτο δεν οφείλεται σε συγκυριακούς ή τυχαίους παράγοντες, αλλά στα αυστηρά και συστηματικά μέτρα που λάβαμε για πρόληψη και αντιμετώπιση της τρομοκρατίας.

Αναγνωρίζουμε, κυρίες και κύριοι, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Αστυνομία. Από τη μια είναι υποχρεωμένη να διασφαλίζει ομαλές συνθήκες κοινωνικής διαβίωσης, ενώ από την άλλη πρέπει να αντιδρά αποφασιστικά και αποτελεσματικά απέναντι σε πολλές, σοβαρές και σύνθετες μορφές εγκληματικότητας, χωρίς, όμως, η δράση της να παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ο προβληματισμός για το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκ μέρους της Αστυνομίας κατά τη δραστηριοποίηση της για καταστολή του εγκλήματος, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζει ότι η αντεγκληματική δράση της γνωρίζει όρια, που τίθενται από διαχρονικές αρχές δικαίου. Αρχές που διαπερνούν τη λειτουργία της ποινικής δικαιοσύνης. Αναφέρομαι, ιδίως, στις αυστηρές νομικές ρυθμίσεις που υπάρχουν σε σχέση με τις συλλήψεις, κρατήσεις και ανακρίσεις προσώπων, την υποχρέωση ανθρώπινης και αξιοπρεπούς μεταχείρισης των υπόπτων και των κρατουμένων, την υποχρέωση αποφυγής μεθόδων κακοποίησης ή βασανιστηρίων, το σεβασμό του τεκμηρίου αθωότητας, τη χρήση των αποδεικτικών μέσων, την αυστηρή τήρηση των αρχών και των κανόνων της ποινικής δικονομίας.

Τα ζητήματα αυτά αποτελούν αντικείμενο λεπτομερειακών ρυθμίσεων του κυπριακού δικαίου και πολλών αποφάσεων των κυπριακών δικαστηρίων, αλλά και συνεχούς επιτήρησης από διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς που παρακολουθούν τακτικά την εξέλιξη της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο. Στα πλαίσια αυτά έχουν ενσωματωθεί στην κυπριακή νομοθεσία οι πλείστες από τις ευρωπαϊκές Οδηγίες, που θεσπίζουν κοινούς ελάχιστους κανόνες για την προστασία των δικονομικών δικαιωμάτων των υπόπτων και κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες. Οι 4 ευρωπαϊκές Οδηγίες που έχουν μέχρι σήμερα ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία, αφορούν το δικαίωμα μετάφρασης και διερμηνείας στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, το δικαίωμα ενημέρωσης για τα δικαιώματα και τις κατηγορίες, το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και το δικαίωμα ενημέρωσης και επικοινωνίας με τρίτα πρόσωπα και με προξενικές αρχές κατά τη διάρκεια της στέρησης της ελευθερίας, καθώς επίσης και ειδικές διασφαλίσεις για ευάλωτους υπόπτους ή κατηγορουμένους. Διευρύνθηκαν, επίσης, ορισμένα ουσιώδη δικονομικά δικαιώματα των υπόπτων και κατηγορουμένων, τα οποία ήδη παρέχονταν στο βασικό νόμο.

Σημαντική ήταν επίσης η τροποποίηση στην Ποινική Δικονομία, για κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης του συλληφθέντα σε ουσιώδη έγγραφα της υπόθεσης του, για να είναι αποτελεσματική η αμφισβήτηση της νομιμότητας της σύλληψης και της κράτησης του και η άσκηση των δικαιωμάτων υπεράσπισης.
Επιπρόσθετα, στο νόμο για τα Δικαιώματα των Προσώπων που Συλλαμβάνονται και Τελούν υπό Κράτηση, προβλέπεται πλέον η υποχρέωση της Αστυνομίας για ενημέρωση, σε έγγραφη και καταληπτή γλώσσα, του υπόπτου ή κατηγορουμένου κατά τη σύλληψη, αναφορικά με τα ουσιώδη δικονομικά του δικαιώματα, με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των δικαιωμάτων του και τη διασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησής τους.

Τέλος, στον Νόμο για το Ευρωπαϊκό Ένταλμα Σύλληψης, δημιουργήθηκε η υποχρέωση παροχής στον εκζητούμενο ενός εγγράφου δικαιωμάτων σε καταληπτή γλώσσα, με σκοπό την αποτελεσματική άσκησης των δικαιωμάτων τους.

Πέραν των Οδηγιών, έχουν επίσης ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία οι 5 Αποφάσεις-Πλαίσιο που εκδόθηκαν με σκοπό την ενίσχυση της εφαρμογής της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης ποινικών αποφάσεων, οι οποίες διαλαμβάνουν τυπικές και ουσιαστικές εγγυήσεις για σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σημαντική ήταν επίσης η τροποποίηση στον περί Ποινικής Δικονομίας Νόμο, για τη βεβαίωση ομολογίας ενοχής επί ποινικών κλήσεων, με βάση την οποία δεν είναι απαραίτητη η παρουσία του κατηγορουμένου στο δικαστήριο, με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, αλλά και την έγκαιρη προώθηση των ποινικών υποθέσεων.

Κυρίες και Κύριοι,

Από την αρχή ανάληψης των καθηκόντων μου ζήτησα από τον τότε Αρχηγό της Αστυνομίας, όπως ληφθούν πρόσθετα μέτρα ώστε να εμπεδωθεί στα μέλη της Αστυνομίας, η αίσθηση ευθύνης, λογοδοσίας, αξιοκρατίας, αποτελεσματικής άσκησης των καθηκόντων τους και προστασίας και σεβασμού προς όλους τους πολίτες. Στα πλαίσια αυτά:

• Αναβαθμίστηκε η επιμόρφωση των μελών της σε θέματα προστασίας και σεβασμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποφυγής της χρήσης δυσανάλογης ή αχρείαστης βίας, κακομεταχείρισης η βασανιστηρίων με στόχο την αλλαγή νοοτροπιών, στάσεων και συμπεριφορών.
• Αναθεωρήθηκε ο Κώδικας Αστυνομικής Δεοντολογίας με την προσθήκη άρθρων βάσει του Ευρωπαϊκού Κώδικα Αστυνομικής Δεοντολογίας. Στα πλαίσια αυτά η νόµιµη άσκηση της αστυνοµικής αρµοδιότητας τελεί υπό τη διπλή προϋπόθεση τήρησης της αρχής της νοµιµότητας και της αρχής της αναλογικότητας, ως προς τον περιορισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε περιπτώσεις όπου παρέχεται από τον νόµο διακριτική ευχέρεια στον αστυνοµικό να ενεργήσει επιλέγοντας το αναγκαίο και προσφορότερο κατά περίπτωση µέτρο
• Ετοιμάστηκε εγχειρίδιο στο οποίο περιλαμβάνονται κατευθυντήριες γραμμές για το χειρισμό κρατουμένων κατά τη σύλληψη, ανάκριση και κράτηση, και για πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων των κρατουμένων προσώπων στη βάση και των υποδείξεων της Επιτρόπου Διοικήσεως. Η προστασία των ατόμων που συλλαμβάνονται και κρατούνται από τις αστυνομικές αρχές και η συνεχής ενημέρωση, εποπτεία και έλεγχος του προσωπικού στην εφαρμογή της νομοθεσίας και των μέτρων διασφάλισης των δικαιωμάτων τους, αποτέλεσε προτεραιότητα μας.
• Λήφθηκαν μέτρα για το σεβασμό των δικαιωμάτων των αλλοδαπών που διαμένουν στην Κύπρου, συμπεριλαμβανομένων και μέτρων εναντίον του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Αξίζουν επίσης ειδικής αναφοράς η προστασία που κατοχυρώσαμε για την ευάλωτη ομάδα των ουσιοεξαρτώμενων χρηστών, μέσω της ευκαιρίας θεραπείας και επανένταξης που τους παρέχεται αντί της αποκλειστικά ποινικής μεταχείρισης και φυλάκισης τους, καθώς και η επιχειρούμενη, μέσω νομοθεσίας, ειδική εξωδικαστική μεταχείριση ανήλικων και νεαρών παραβατών με παιδοκεντρικές προσεγγίσεις και ρυθμίσεις.
• Βελτιώσαμε και αναβαθμίσαμε τους χώρους κράτησης προσώπων στα Αστυνομικά κρατητήρια, για να συνάδουν με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα, ενώ καταργήσαμε τα Αστυνομικά Κρατητήρια στις Κεντρικές Φυλακές που αποτελούσαν, ομολογουμένως, ντροπή για τον πολιτισμό και την κοινωνία μας
• Επιδείξαμε στην πράξη τη βούληση μας για μηδενική ανοχή απέναντι σε φαινόμενα κακομεταχείρισης προσώπων, όσο μεμονωμένα και αν είναι αυτά, και για τιμωρία των υπευθύνων (Περίπτωση αχρείαστης/δυσανάλογης βίας κατά συλληφθέντος στην Πόλη Χρυσοχούς), στέλνοντας ξεκάθαρο μήνυμα καταδίκης τέτοιων φαινομένων που πλήττουν το κύρος ολόκληρου του Αστυνομικού Σώματος.

Αγαπητές φίλες και φίλοι,

Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί τη βασικότερη εγγύηση ελευθερίας και ασφάλειας όλων των προσώπων και αδιάψευστο κριτήριο και μέτρο του δημοκρατικού πολιτισμού μιας κοινωνίας. Ως Κυβέρνηση και ως Υπουργείο, θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε σθεναρά το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον τόπο μας, να περιβάλλουμε με εμπιστοσύνη την Αστυνομία και να εργαζόμαστε για μια Αστυνομία αναβαθμισμένη, αποτελεσματική, πλουσιότερη σε ικανότητες και σε επιχειρησιακές δυνατότητες. Μια Αστυνομία που θα είναι κοντά στους πολίτες και θα αποτελεί κρίσιμο παράγοντα ασφάλειας, ανάπτυξης και προόδου της κοινωνίας μας. Τα μέλη της οποίας, θα υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον και θα κερδίζουν την εμπιστοσύνη του κοινού, μέσα από τον επαγγελματισμό τους και το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Με αυτές τις σκέψεις, εύχομαι σε όλους καλά, δημιουργικά και επωφελή συμπεράσματα από την ημερίδα.