Συνεδριακό Κέντρο Φιλοξένια
Κύριε Γενικέ Διευθυντή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης,
Κύριε Πρόεδρε του Ανώτατου Δικαστηρίου Κύπρου,
Αξιότιμοι Αξιωματούχοι, Κυρίες και Kύριοι,
Είναι με ιδιαίτερη χαρά που σας καλωσορίζω στην Κύπρο και στο σημερινό Συνέδριο. Αποτελεί εξαιρετική τιμή για την Κύπρο, η ευκαιρία να φιλοξενεί το σημερινό Συνέδριο, το οποίο θα ασχοληθεί με το θέμα της ελευθερίας της έκφρασης στην ψηφιακή εποχή.
Αναντίρρητα, η ελευθερία της έκφρασης είναι ένα από τα θεµελιώδη πνευµατικά δικαιώµατα του ατόµου στην σύγχρονη έννοµη τάξη και ταυτόχρονα, ένα από τα κυριότερα πολιτικά δικαιώµατα σε κάθε δηµοκρατικό πολίτευµα.
Στην Κύπρο το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του πολίτη κατοχυρώνεται τόσο από το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, όσο και από Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Συμβάσεις που αφορούν στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης.
Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία γνώμης και την ελευθερία λήψης ή μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών, χωρίς την ανάμειξη δημοσίων αρχών και αδιακρίτως συνόρων. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει και το δικαίωμα του καθενός να αναζητεί, να λαμβάνει και να μεταδίδει οποιεσδήποτε πληροφορίες και ιδέες ανεξαρτήτως συνόρων, είτε προφορικά είτε γραπτά, εκτυπωμένα, σε μορφή τέχνης, ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο της επιλογής του.
Στη σύγχρονη εποχή της τεχνολογικής επανάστασης, η οποία οδήγησε στην άμεση και σε παγκόσμιο επίπεδο επικοινωνία των ανθρώπων με σύγχρονα μέσα και, κυρίως, μέσω του διαδικτύου, η ελευθερία της έκφρασης αποκτά ιδιαίτερη σημασία καθότι η αξία της, ως ανθρώπινο δικαίωμα, δεν υιοθετείται πλέον μόνο από τα παραδοσιακά μέσα, αλλά και από το σύνολο του διαδικτυακού χώρου. Αναμφισβήτητα με την έλευση του διαδικτύου οι δυνατότητες για την ελεύθερη έκφραση και διάδοση των ιδεών, διευρύνθηκαν σε απόλυτο βαθμό και οδήγησαν σε μία ενδυνάμωση του πλουραλισμού των πηγών πληροφόρησης και του δημοσίου διαλόγου.
Επομένως, κάθε είδους μήνυμα που μεταδίδεται στο διαδίκτυο προστατεύεται ως ελευθερία της έκφρασης. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας μπορεί να διαμορφώνει ελεύθερα τη γνώμη του με λόγο και με εικόνα, και να τη διαδίδει στον χρόνο και τον χώρο επιλογής του στο διαδίκτυο, χωρίς δυσμενείς γι’ αυτόν συνέπειες.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με τη νομολογία του έχει αναγάγει την ελευθερία της έκφρασης σε ουσιαστικό θεµέλιο κάθε δημοκρατικής κοινωνίας και πρωταρχική προϋπόθεση της προόδου της, καθώς και της ανάπτυξης της ανθρώπινης προσωπικότητας, ως το σπουδαιότερο μέσο επικοινωνίας και έκφρασης του ατόμου.
Παρ’ όλα αυτά η ελευθερία της έκφρασης δεν είναι απυρόβλητη. Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η ελευθερία του λόγου δεν μπορεί να λειτουργεί αυθαίρετα, αλλά μέσα από κανόνες. Συνεπώς, η άσκηση του δικαιώματος μπορεί να υπαχθεί σε ορισμένες διατυπώσεις, όρους, περιορισμούς ή κυρώσεις που προβλέπονται από το Νόμο και αποτελούν αναγκαία μέτρα σε μια δημοκρατική κοινωνία για την εθνική ασφάλεια, την εδαφική ακεραιότητα, τη δημόσια ασφάλεια, τη δημόσια τάξη κ.ά.
Κανείς όμως δεν μπορεί να παραγνωρίζει ότι ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος και ελεύθερος πορεύεται μέσα στον κοινωνικό στίβο της ζωής του. Αν ο άνθρωπος δεν είχε τη δυνατότητα να σκέπτεται και να εκφράζεται ελεύθερα, τότε δεν θα μπορούσε ούτε να δημιουργήσει, ούτε να διακινήσει τις ιδέες του, τις απόψεις του, τους οραματισμούς και τις επιδιώξεις του στη ζωή. Προδήλως και αδιαφιλονίκητα ο λόγος έχει ξεχωριστή αξία και η ελεύθερη έκφραση του είναι πολύτιμη. Είναι πολύτιμη για μια ελεύθερη κοινωνία, για έναν ελεύθερο άνθρωπο. Συνεπώς αδικαιολόγητοι περιορισμοί στη διάδοση των στοχασμών είναι ανεπίτρεπτοι και κάθε περιορισµός της ελευθερίας της έκφρασης, πρέπει να ερμηνεύεται στενά.
Παράλληλα, η χρήση του διαδικτύου στη σύγχρονη εποχή, αφενός είναι απαραίτητη και σημαντική, αφετέρου εγκυμονεί αρκετούς κινδύνους. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως η πρόσβαση και η κακή χρήση του διαδικτύου έχει οδηγήσει στη παραβίαση συνταγματικών δικαιωμάτων, όπως η προστασία της προσωπικότητας, το απόρρητο της επικοινωνίας, η ίδια η ελευθερία έκφρασης και η προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Οι παραβιάσεις στο διαδίκτυο αφορούν κυρίως την πορνογραφία, την τρομοκρατία, τη διάδοση ρατσιστικών αντιλήψεων, την πνευματική ιδιοκτησία και κυρίως τα προσωπικά δεδομένα. Η εγκληματική δραστηριότητα στο διαδίκτυο κατά των παιδιών είναι επίσης ιδιαίτερα σοβαρή. Ακόμα, το οργανωμένο έγκλημα και η τρομοκρατία βρήκαν στο διαδίκτυο ένα νέο πεδίο ανάπτυξης και διάδοσης των παράνομων δραστηριοτήτων τους.
Αποτελεί λοιπόν πρωταρχικό καθήκον των θεσμών λειτουργίας του Κράτους να διασφαλίζουν τα έννομα αγαθά που απειλούνται και απαιτούν προστασία, χωρίς όμως να περιορίζεται η ελευθερία που πρέπει να απολαμβάνουν οι χρήστες του διαδικτύου.
Είναι άκρως σημαντικό όπως στην σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα υπάρξει ισορροπία μεταξύ της προστασίας του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης και της καταπολέμησης της εγκληματικότητας και της παρανομίας. Τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθερία της έκφρασης και της ιδιωτικής ζωής είναι σημαντικά στοιχεία της δημοκρατίας και πρέπει να προστατεύονται και να γίνονται οπωσδήποτε σεβαστά. Κατά συνέπεια, το διαδίκτυο είναι σημαντικός παράγοντας στη δημοκρατική κοινωνία του σήμερα και έτσι πρέπει να παραμείνει. Ο στόχος μας θα πρέπει να είναι η διαφύλαξη του διαδικτύου και των ευκαιριών που μας προσφέρει, ως μέσο έκφρασης του λόγου και ανάπτυξης της επικοινωνίας και της διάδοσης των πληροφοριών και η παρεμπόδιση της μετατροπής του σε ένα ανεξέλεγκτο πεδίο δράσης επίδοξων εγκληματιών.
Οι περιορισμοί πρέπει να διασφαλίζουν την ελευθερία της έκφρασης και της επικοινωνίας χωρίς να διολισθαίνει κανείς – στο όνομα της ψευδεπίγραφής ελευθερίας –στην ισοπέδωση της προσωπικότητας, της τιμής και της ιδιωτικότητας των άλλων. Η ελευθερία και η ευθύνη είναι έννοιες αδιαχώριστες, επομένως η ελευθερία της έκφρασης του ενός, δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως άλλοθι για την καταπάτηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των υπολοίπων.
Η έννοια της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι συνυφασμένη ή να διασυνδέεται με προσβλητικές ή ανήθικες αναφορές, με ρητορική μίσους και με αισχρούς ή ανυπόστατους χαρακτηρισμούς που είναι δυνατό να προσβάλουν οποιονδήποτε πολίτη ή θεσμό. Σε αυτό το πλαίσιο το Υπουργείο Δικαιοσύνης, προώθησε τροποποιητικό νομοσχέδιο του Ποινικού Κώδικα, το οποίο ψηφίστηκε σε νομό το 2015.
Περαιτέρω η Κυπριακή Δημοκρατία στα πλαίσια της προσπάθειας αντιμετώπισης των απειλών που παρουσιάζονται στον κυβερνοχώρο, έχει υιοθετήσει την Εθνική Στρατηγική Κυβερνοασφάλειας, την Εθνική Στρατηγική για την αντιμετώπιση της Τρομοκρατίας και την Εθνική Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας. Οι στρατηγικές βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης από τους συναρμόδιους κυβερνητικούς φορείς.
Αγαπητοί Προσκεκλημένοι,
Είναι προφανές ότι το διαδίκτυο στις μέρες μας αντανακλά αλλά και διαμορφώνει την κοινωνική πραγματικότητα. Τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχτεί ότι, παράλληλα με τις ευκαιρίες ανάπτυξης και επικοινωνίας που μας παρέχει, η χρήση του ελλοχεύει κινδύνους τους οποίους οφείλουμε να γνωρίζουμε και να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη, με στόχο να διασφαλίζεται το δικαίωμα της έκφρασης, καθώς και ο σεβασμός στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, στη δημοκρατία και στο κράτος δικαίου.
Είναι πιστεύω, πρόδηλο από το πρόγραμμα ότι στα πλαίσια του Συνεδρίου αυτού θα ακουστούν εισηγήσεις που προοιωνίζονται ζωηρές και ενδιαφέρουσες συζητήσεις και παρεμβάσεις και την ανταλλαγή γνώσεων, ιδεών και εμπειριών μεταξύ όλων των συμμετεχόντων. Εύχομαι να είναι παραγωγικές οι εργασίες του Συνεδρίου και εύχομαι σε όλους του φιλοξενούμενους καλή διαμονή στην Κύπρο.