Αξιότιμε Γενικέ Εισαγγελέα της Δημοκρατίας,
Αξιότιμες βουλεύτριες και αξιότιμοι βουλευτές,
Αξιότιμε πρώην Πρόεδρε του Ανωτάτου Δικαστηρίου,
Αγαπητή Επίτροπε Νομοθεσίας,
Αγαπητέ Πρόεδρε του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου,
Αξιότιμε τέως Πρόεδρε του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Δικηγορικών Συλλόγων,
Αξιότιμε Πρόεδρε του Φλαμανδικού Δικηγορικού Συλλόγου,
Εκλεκτοί ομιλητές και προσκεκλημένοι,
Αγαπητοί σύνεδροι,
Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση να παρευρεθώ και να χαιρετίσω το σημερινό συνέδριο με θέμα “Update on Legal Privilege under EU Law”.
Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί το συνέδριο εστιάζεται πάνω σε ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, το οποίο βέβαια δεν προέκυψε πρόσφατα, αλλά είναι ένα θέμα το οποίο κατά καιρούς αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων και απασχολεί τη νομολογία, τόσο την εθνική, όσο και την ευρωπαϊκή. Συγχαίρω θερμά τους συντελεστές του σημερινού συνεδρίου.
Είναι εξ ίσου σημαντικό ότι το συνέδριο συγκεντρώνει στην Κύπρο επαγγελματίες νομικούς, μελετητές και εμπειρογνώμονες, που μαζί με τους έγκριτους Κύπριους συναδέλφους τους, έχουν αναλάβει να καταθέσουν τις εξειδικευμένες γνώσεις και την επιστημοσύνη τους, προς όφελος της Κυπριακής νομικής κοινότητας. Είναι πρόδηλο από το πρόγραμμα του συνεδρίου ότι προοιωνίζονται ενδιαφέρουσες συζητήσεις και παρεμβάσεις.
Θερμά καλωσορίζω και απευθύνω εγκάρδιο χαιρετισμό σε όλους, και κάθε ένα ξεχωριστά, τους ομιλητές και συμμετέχοντες.
Κυρίες και Κύριοι,
Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, η έννοια του επαγγελματικού απορρήτου, γνωστού ως "legal privilege", αναφέρεται στην προστασία κάθε εμπιστευτικής πληροφορίας ή στοιχείου που ο δικηγόρος έλαβε γνώση μέσα στο πλαίσιο της επαγγελματικής του δραστηριότητας με τον πελάτη του. Αυτή η προστασία είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη και θεωρείται θεμελιώδες δικαίωμα στο νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η εμπιστευτικότητα της με κάθε μέσο επικοινωνίας κάθε πολίτη, αποτελεί ούτως ή άλλως αντικείμενο προστασίας από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και από τις εθνικές συνταγματικές επιταγές. Πολύ δε περισσότερο προστατεύεται το δικηγορικό απόρρητο, καθώς οι δικηγόροι είναι συλλειτουργοί της Δικαιοσύνης και διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο στις δημοκρατικές κοινωνίες.
Ειδικότερα, η έννοια του δικηγορικού απορρήτου αναγνωρίζεται σε διάφορα νομικά εργαλεία και έγγραφα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το άρθρο 7 του Χάρτη προστατεύει, μεταξύ άλλων, την ιδιωτική ζωή και τις επικοινωνίες του προσώπου. Το άρθρο 47 του Χάρτη ορίζει ρητά το δικαίωμα σε αποτελεσματική προσφυγή και σε δίκαιη δίκη, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος σε νομικές συμβουλές και εκπροσώπηση. Το δικηγορικό απόρρητο αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο αυτού του δικαιώματος.
Το δικηγορικό απόρρητο προστατεύεται επίσης από το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Όπως επισημαίνεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου προστατεύει την εμπιστευτικότητα όλης της «αλληλογραφίας», προστασία η οποία ενισχύεται όταν αφορά σε επικοινωνία μεταξύ των δικηγόρων και των πελατών τους.
Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εντείνει τις προσπάθειές της για τη διασφάλιση της ακεραιότητας των νομικών επαφών μεταξύ δικηγόρων και πελατών. Συγκεκριμένα, ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων προβλέπει σημαντικές διατάξεις που αφορούν την προστασία των δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με νομικές συμβουλές.
Η δε νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβεβαιώνει την προέκταση του δικηγορικού απορρήτου, πέραν των δικαστικών διαδικασιών, και σε νομικές συμβουλές. Παράλληλα, αναγνωρίζει τον σημαντικό αντίκτυπο που έχει η προστασία του ακόμα και σε διασυνοριακό επίπεδο.
Πέραν της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εάν μελετήσει κάποιος, διαπιστώνεται ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει επίσης εκδώσει πληθώρα αποφάσεων που υπερασπίστηκαν την προστασία του επαγγελματικού απορρήτου των δικηγόρων.
Για τον σκοπό αυτό, είναι αναγκαίο να παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις στο ευρωπαϊκό νομικό και νομολογιακό πλαίσιο σχετικά με αυτό το ζήτημα.
Στην Κύπρο, η αντίστοιχη προστασία παρέχεται από το Σύνταγμα, στα Άρθρα 15 και 17, που αφορούν το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής και το δικαίωμα του απορρήτου της επικοινωνίας, αντίστοιχα, αλλά και από τους περί Δεοντολογίας των Δικηγόρων Κανονισμούς, που αναγνωρίζουν το επαγγελματικό απόρρητο του δικηγόρου ως θεμελιώδες πρωταρχικό δικαίωμα και υποχρέωσή του, που πρέπει να τυγχάνει της προστασίας των Δικαστηρίων και οποιασδήποτε κρατικής ή δημόσιας αρχής.
Ο δικηγόρος δεν αποτελεί έναν απλό ιδιώτη που ο εντολέας μοιράζεται κρίσιμες πληροφορίες μαζί του. Ο δικηγόρος είναι θεματοφύλακας των πληροφοριών και στοιχείων που του εμπιστεύεται ο πελάτης του. Αποτελεί τον θεσμοθετημένο νομικό παραστάτη του που έχει υποχρέωση να τον εκπροσωπήσει και υπερασπιστεί στο πλαίσιο δίκαιης δίκης. Αυτήν που οφείλει να του εξασφαλίσει η Πολιτεία, διασφαλίζοντας πρωτίστως το δικηγορικό απόρρητο. Η διασφάλιση του απορρήτου αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία εμπιστοσύνης από τον πελάτη στον δικηγόρο.
Είναι σημαντικό, βέβαια, να σημειωθεί ότι το δικηγορικό απόρρητο ενδέχεται σε εξαιρετικές περιστάσεις να υπόκειται σε περιορισμούς ή εξαιρέσεις. Βέβαια, κάθε περιορισμός ή εξαίρεση θα πρέπει να εξετάζεται υπό το πρίσμα του δικαιώματος της δίκαιης δίκης, αλλά και της αρχής της αναλογικότητας. Οποιαδήποτε ρύθμιση που επιχειρεί να αναιρέσει ή περιορίσει το δικηγορικό απόρρητο, θέτει σε κίνδυνο το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, αμφισβητεί την αποτελεσματική δικαστική προσφυγή και συνεπώς υπονομεύει τη λειτουργία του συστήματος απονομής δικαιοσύνης.
Αγαπητοί σύνεδροι,
Με τον χαιρετισμό αυτό δεν θα επιχειρήσω οποιαδήποτε άλλη αναφορά σε πτυχές γύρω από τα θέματα που θα απασχολήσουν το συνέδριο. Το έργο αυτό το έχουν ήδη αναλάβει πιο επαϊοντες. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως θ’ αναμένει με ενδιαφέρον τα συμπεράσματα και τις εισηγήσεις που θα αναδειχθούν από το συνέδριο.
Με τις σκέψεις αυτές απευθύνω και πάλι θερμό χαιρετισμό σε όλους και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου.