Αίθουσα πολλαπλών χρήσεων Ελεγκτικής Υπηρεσίας
Σας καλωσορίζω στη δημόσια διαβούλευση του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως με θέμα την πρόσβαση του πολίτη στα Δημόσια Έγγραφα ως στοιχείο διαφάνειας και βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.
Στα πλαίσια των προσπαθειών που καταβάλλονται για ενίσχυση της διαφάνειας και της πληροφόρησης των πολιτών και σύμφωνα με το Πρόγραμμα Διακυβέρνησης του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως έχει προχωρήσει στην ετοιμασία Νομοσχεδίου “περί του Δικαιώματος Πρόσβασης σε Πληροφορίες”, μέσω του οποίου δίδεται στον πολίτη γενικό δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες που κατέχουν οι δημόσιες αρχές ενώ θεσπίζονται εξαιρέσεις, με βάση τις οποίες αυτό το δικαίωμα περιορίζεται. Το Νομοσχέδιο περιέχει ακόμη διατάξεις που αφορούν την ενάσκηση του δικαιώματος, τις υποχρεώσεις της διοίκησης καθώς και τις δυνατότητες που δίδονται στον πολίτη εάν πιστεύει ότι το δικαίωμα πρόσβασης δεν γίνεται σεβαστό.
Επιπρόσθετα, το εν λόγω Νομοσχέδιο επιφέρει ουσιαστικές αλλαγές, τόσο στην δομή όσο και στις αρμοδιότητες του Γραφείου του Επιτρόπου Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, με αρχή την τροποποίηση του τίτλου της θέσης και του Γραφείου του σε Επίτροπο Πληροφοριών. Η δομή του Γραφείου του Επιτρόπου Πληροφοριών θα περιλαμβάνει αρμοδιότητες κατ’ εφαρμογή της νομοθεσίας που ρυθμίζει το δικαίωμα πρόσβασης σε πληροφορίες από τη μια πλευρά και αρμοδιότητες κατ’ εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας που ρυθμίζει την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από την άλλη πλευρά.
Πρόκειται για μιας μεγάλης σημασίας μεταρρύθμιση, η οποία κατοχυρώνει το δικαίωμα του πολίτη για πρόσβαση στα έγγραφα του, είτε αυτά αφορούν, για παράδειγμα, ιατρικού περιεχομένου φακέλους, είτε φακέλους δικαστικών του υποθέσεων. Η κατοχύρωση του θεμελιώδους δικαιώματος του κάθε πολίτη για πρόσβαση στα προσωπικά του δεδομένα, σε όλα τα δημόσια έγγραφα που τον αφορούν, αποτελεί βασική προτεραιότητα του Προέδρου της Δημοκρατίας, καθώς το δικαίωμα αυτό απορρέει και μέσα από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Δυστυχώς στην Κύπρο δεν έχουμε φτάσει ακόμη σε αυτά τα επίπεδα κατοχύρωσης των θεμελιωδών δικαιωμάτων του πολίτη, όπου να κατοχυρώνεται νομοθετικά το δικαίωμα του για πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα, προσπάθεια η οποία επιχειρείται για πρώτη φορά, μέσα από την προετοιμασία σχετικού νομοσχεδίου και την συζήτηση μέσα από τις διαδικασίες του δημοσίου διαλόγου. Στόχος μας η διεύρυνση της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών μας, η νομοθετική κατοχύρωση του δικαιώματος μέσα από νομοθετική ρύθμιση και η δικαστική προστασία του πολίτη, ώστε να δημιουργηθούν οι απαραίτητες υποχρεώσεις στις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες του κράτους έναντι των πολιτών για δυνατότητα πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα και ταυτόχρονα, να ρυθμίζονται περιοριστικά οι περιπτώσεις περιορισμού του δικαιώματος, διασφαλίζοντας τις εξαιρέσεις που επιβάλλεται να υπάρχουν, όσον αφορά κυρίως τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας και τα έγγραφα που προστατεύονται για σκοπούς ανακρίσεων.
Μέχρι σήμερα η κατοχύρωση του δικαιώματος του πολίτη δεν τυγχάνει της απαιτούμενης νομοθετικής ρύθμισης, η οποία πέραν από την γενική κατοχύρωση του, θα ρυθμίζει εξαντλητικά και περιοριστικά τις συγκεκριμένες περιπτώσεις περιορισμού του δικαιώματος. Για να επιτευχθεί η ουσιαστική κατοχύρωση του δικαιώματος, θα πρέπει να ρυθμιστούν εξαντλητικά τόσο οι περιπτώσεις περιορισμού του δικαιώματος όσο και οι διαδικασίες επιβολής τους. Βέβαια, ένα τέτοιο εγχείρημα είναι σίγουρα πολύπλοκο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Ο πολίτης πλέον θα έχει την ευχέρεια να μελετά και να επιλαμβάνεται των υποθέσεων του, πέραν της πρόσβασης που έχει στα έγγραφα του Κρατικού μας Αρχείου.
Το Κρατικό Αρχείο αποτελεί ένα σημαντικό θεσμό στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου μας ως θεματοφύλακας της Κυπριακής Ιστορίας και ως φορέας που φέρει τον πολίτη σε επαφή με το παρελθόν του τόπου του. Εκεί, διαφυλάσσονται και διατηρούνται σημαντικά δημόσια αρχεία μεγάλης αξίας και ιστορικού περιεχομένου, τα οποία βρίσκονται στη διάθεση του κοινού είτε για ενημέρωση είτε για άντληση πληροφοριών και στοιχείων για επιστημονικές μελέτες και εργασίες. Παράλληλα, ως χώρος φύλαξης όλων των δημόσιων εγγράφων, αποτελεί πηγή πληροφόρησης για κάθε θέμα που αφορά τους πολίτες.
Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως έχει πλήρη συνείδηση της μεγάλης πολιτιστικής αξίας των αρχείων και της σημασίας της διατήρησης και μελέτης των διαθέσιμων μοναδικών συλλογών δημόσιων εγγράφων που σχετίζονται με το παρελθόν και την ιστορία του νησιού και προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στο δικαίωμα πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα που αναβαθμίζεται με τη νέα ιστοσελίδα του Κρατικού Αρχείου. Μέσω της ιστοσελίδας, η οποία πρόσφατα έχει ανανεωθεί, ο πολίτης μπορεί να ενημερωθεί για το ρόλο και τις αρμοδιότητες του Κρατικού Αρχείου, τη σχετική νομοθεσία, τις εκδόσεις, καθώς και τις εκδηλώσεις του Κρατικού Αρχείου.
Επιπρόσθετα, μελετώντας το Ευρετήριο Αρχειακών Συλλογών στην ιστοσελίδα, ο πολίτης ενημερώνεται για τις διάφορες συλλογές που φυλάσσονται στο Κρατικό Αρχείο, ενώ ταυτόχρονα διευκολύνεται και επιτυγχάνεται η ηλεκτρονική πρόσβαση. Ο πολίτης πλέον υποβάλλει διαδικτυακά τα αιτήματα έρευνας και αντιγραφής αρχείων και επισκέπτεται το Κρατικό Αρχείο μόνο για την καθαυτή μελέτη των αρχείων.
Κυρίες και Κύριοι, η πληροφόρηση και το δικαίωμα του πολίτη να έχει πρόσβαση επί των εγγράφων του δημοσίου, έχουν θεμελιώδη σημασία για τον αποτελεσματικό έλεγχο και τη διαφανή λειτουργία της διοίκησης. Το δικαίωμα του πληροφορείν, καθώς και το ειδικότερο δικαίωμα της έγγραφης αναφοράς προς τις αρχές και της έγγραφης γνωστοποίησης της αιτιολογημένης απόφασης του δημοσίου, επιβάλλεται να υπάρχει σε κάθε δημοκρατικό καθεστώς σε κάθε κράτος δικαίου. Στα πλαίσια αυτά, πόσο επαρκής είναι η Συνταγματική ρύθμιση του δικαιώματος, χωρίς την ύπαρξη ρυθμιστικού νόμου; Πόσο ικανοποιητική ήταν η μέχρι σήμερα κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης σε δημόσια έγγραφα; Σε περίπτωση που συμφωνείτε ότι είναι αναγκαία η νομοθετική κατοχύρωση του δικαιώματος, πόσο αναγκαία είναι η εξαντλητική ρύθμιση των περιπτώσεων που επιτρέπεται ο περιορισμός του δικαιώματος αυτού;
Είμαι βέβαιος ότι μέσα από το διάλογο και τη σημερινή διαβούλευση θα εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα τα οποία, αναμφίβολα, θα συνδράμουν προς την υλοποίηση των στόχων της Κυβέρνησης.
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω όλους για την εδώ παρουσία σας.