Εκλεκτοί Ομιλητές και Προσκεκλημένοι,
Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση να παρευρεθώ και να χαιρετίσω την Ημερίδα Εργασίας που διοργανώνεται σήμερα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου και την Ακαδημία Πολιτισμού της Ιεράς Μητροπόλεως Ταμασού και Ορεινής «Κυπροπαίδεια».
Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί η εκδήλωση εστιάζεται πάνω σε ενδιαφέροντα θέματα, τα οποία αποτελούν αντικείμενο συνεχούς μελέτης και έρευνας, αλλά και συνεχών νομοθετικών εξελίξεων, ειδικότερα σε μια περίοδο όπου το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, αποτελεί ύψιστο κοινωνικό αγαθό για μία ευνομούμενη κοινωνία και συμβάλλει στην έμπρακτη προστασία της ανθρώπινης αξίας. Είμαι σίγουρος, όπως άλλωστε είναι πρόδηλο και από το πρόγραμμα, ότι η ημερίδα θα προσφέρει τη δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων σε όλο το φάσμα, που αφορά την αντιμετώπιση των ξενόγλωσσων ατόμων στην ποινική και άλλες διαδικασίες και την αναγνώριση ότι κάθε άνθρωπος, χωρίς καμιά διάκριση, έχει δικαιώματα, τα οποία είναι αδιαπραγμάτευτα και αναπαλλοτρίωτα. Η μετανάστευση για αναζήτηση καλύτερης τύχης ήταν ανέκαθεν στη φύση του ανθρώπου. Υπό το πρίσμα των κοινωνικών αλλαγών και των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων, το κύμα μετακίνησης μικρών ή μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων για οποιονδήποτε λόγο, με οποιονδήποτε τρόπο, νόμιμο ή παράνομο, και με οποιοδήποτε τίμημα, από την πατρίδα τους, και η εγκατάστασή τους σε άλλη χώρα αυξάνεται διαρκώς.
Συνεπώς κάτω από αυτές τις νέες συνθήκες, είναι εκ των ων ουκ άνευ, για αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών εθνών, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της διαφορετικότητας κάθε ανθρώπου, αξίες οι οποίες διασφαλίζονται με την δικαστική προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και τη θέσπιση ειδικών διατάξεων αναφερόμενων σε θέματα γλώσσας και αντιμετώπισης της, στα πλαίσια της απονομής δικαιοσύνης. Είναι πολύ καλά γνωστό ότι για να υπάρχει πραγματική και ουσιαστική πρόσβαση στη δικαιοσύνη, το σύστημα πρέπει να εξασφαλίζει κρίση επί της διαφοράς και απονομή του δικαίου σε εύλογο χρονικό διάστημα, άλλως το δικαίωμα φαλκιδεύεται και αποδυναμώνεται. Συνεπώς, τόσο οι ύποπτοι όσο και οι κατηγορούμενοι, στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας, θα πρέπει να μπορούν να εξηγήσουν προσηκόντως τις περιστάσεις του εγκλήματος και να καταθέσουν τη μαρτυρία τους, κατά τρόπο κατανοητό για τις αρμόδιες αρχές.
Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να παρέχεται δωρεάν διερμηνεία και μετάφραση, διασφαλίζοντας το δικαίωμα στη δίκαιη δίκη, ως μια θεμελιωδώς σημαντική εγγύηση σε κάθε δημοκρατική κοινωνία. Αναντίλεκτα, στην εποχή των πολυεθνικών κρατών ο σεβασμός της γλώσσας του κάθε λαού, αποτελεί απόδειξη σεβασμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άρα απόδειξη δημοκρατικού κράτους.
Η Κυπριακή Δημοκρατία από παλαιά είχε θεσπίσει ρυθμίσεις που παρείχαν το δικαίωμα σε δωρεάν διερμηνεία, κατά την ανάκριση ή την ποινική διαδικασία. Συγκεκριμένα το άρθρο 12(5) του Συντάγματος προνοεί ότι, έκαστος κατηγορούμενος έχει δικαίωμα δωρεάν συμπαράστασιν διερμηνέως, εφ’ όσον δεν δύναται να κατανοήσει ή να ομιλεί την γλώσσα που χρησιμοποιείται στο δικαστήριο. Το δε άρθρο 30 (3) του Συντάγματος προνοεί ότι, έκαστος έχει δικαίωμα να έχει δωρεάν συμπαράστασιν διερμηνέως, εφ’ όσον δεν δύναται να κατανοή ή ομιλή την εν τω δικαστηρίω χρησιμοποιουμένην γλώσσαν. Περαιτέρω, δικαίωμα σε διερμηνεία παρέχεται από τα άρθρα 65 του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου, ΚΕΦ155, καθώς και από τα άρθρα 7 και 18 του περί των Δικαιωμάτων Προσώπων που Συλλαμβάνονται και Τελούν υπό Κράτηση Νόμου, Νόμος 163(Ι)/2005.
Με την προσχώρηση του Κράτους μας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, η οποία έχει θέσει το μέλλον της πατρίδας μας και του λαού μας σε νέες βάσεις, η Κύπρος ως ισότιμο, πλέον, μέλος της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης συμμετέχει στη διαμόρφωση του κοινοτικού γίγνεσθαι και μοιραζόμαστε τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις της ΄Ενωσης. Στο πλαίσιο του Προγράμματος της Στοκχόλμης τον Νοέμβριο 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση, βασιζόμενη στις αδιαίρετες και οικουμενικές αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας των φύλων, της απαγόρευσης των διακρίσεων, της αλληλεγγύης, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών, επιδιώκοντας την ενίσχυση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και κατ’ επέκταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στο γεγονός ότι ζουν σε µια Ευρώπη ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, εξέδωσε το «χάρτη πορείας» για την ενίσχυση των δικονομικών δικαιωμάτων υπόπτων και κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν την οδηγία 2010/64/ΕΕ σχετικά με το δικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης σε ποινικές διαδικασίες με την οποία παρέχεται στους κατηγορούμενους, αφενός, δωρεάν διερμηνεία όχι μόνο κατά τη διάρκεια της δίκης αλλά και κατά τη διάρκεια των αστυνομικών ανακρίσεων και των σημαντικών συναντήσεων με τον δικηγόρο τους και, αφετέρου, γραπτή μετάφραση όλων των εγγράφων που είναι ουσιώδη προκειμένου να ασκήσουν το δικαίωμα υπεράσπισής τους. Στο ίδιο πνεύμα το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν περαιτέρω και την Οδηγία 2012/13/EΕ σχετικά με το δικαίωμα για ενημέρωση σε ποινικές διαδικασίες, σύμφωνα με την οποία παρέχεται πάντα στους υπόπτους που συλλαμβάνονται έγγραφο δικαιωμάτων σε απλή καθημερινή γλώσσα, το οποίο περιέχει πληροφορίες για τα δικαιώματά τους.
Επίσης, δημιουργείται δικαίωμα πρόσβασης του συλληφθέντα στα έγγραφα τα σχετικά με την υπόθεση του, που είναι ουσιώδη για την αποτελεσματική αμφισβήτηση της νομιμότητας της σύλληψης και της κράτησης του, καθώς και δικαίωμα δωρεάν πρόσβασης του κατηγορουμένου στις καταθέσεις και έγγραφα που λήφθηκαν κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης εναντίον του για την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων υπεράσπισης.
Αναμφίβολα οι οδηγίες αυτές, που συμπλήρωσαν τις ήδη υπάρχουσες προστατευτικές διατάξεις του δικαίου μας, δημιουργούν ένα ισχυρό και εν πολλοίς αυτόνομο δίχτυ προστασίας για τον ύποπτο, ο οποίος κατηγορείται σε ποινικό δικαστήριο. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, στο πλαίσιο της εκπλήρωσης της αποστολής του για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του συστήματος απονομής της Δικαιοσύνης με στόχο την ταχεία και ίση πρόσβαση στη δικαιοσύνη, προχώρησε στην μεταφορά των οδηγιών στην εσωτερική έννομη τάξη, θεσπίζοντας το Νόμο που προνοεί για το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία, Νόμος 18(Ι)/2014, και αναγκαίες τροποποιήσεις στον περί των Δικαιωμάτων Προσώπων που Συλλαμβάνονται και Τελούν υπό Κράτηση (Τροποποιητικό) Νόμο του 2017, Ν.22(Ι)/2017 και τον περί Ευρωπαϊκού Εντάλματος Σύλληψης και των Διαδικασιών Παράδοσης Εκζητουμένων Μεταξύ των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Τροποποιητικό) Νόμο του 2017, Ν. 21(Ι)/2017.
Με το χαιρετισμό αυτό, δεν θα επιχειρήσω οποιαδήποτε αναφορά σε πτυχές γύρω από τα θέματα που θα απασχολήσουν το συνέδριο. Το έργο αυτό το έχουν ήδη αναλάβει ειδικοί. Θέλω όμως να τονίσω ότι στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, που όλοι ζούμε, αποτελεί καθήκον μας να εφαρμόζουμε και να προστατεύουμε τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες, γιατί μέσα από αυτά διασφαλίζεται η εξέλιξη και ο πολιτισμός μας, είτε ως κοινωνίας είτε ως ατόμων.
Αδιαφιλονίκητα, μια ευνομούμενη πολιτεία δεν οφείλει μόνο να θέτει, μέσω των νόμων, τις βάσεις και τους κανόνες της κοινωνικής συμβίωσης και της ανάπτυξης και προστασίας των δημοκρατικών ελευθεριών των πολιτών, αλλά έχει χρέος να επαγρυπνεί και να προφυλάσσει τους μηχανισμούς για την απονομή πραγματικής δικαιοσύνης, με την έννοια της σωστής και ίσης για όλους εφαρμογής των νόμων αυτών.
Είμαι βέβαιος ότι οι συζητήσεις και η ανταλλαγή ιδεών, απόψεων και εμπειριών, στα πλαίσια και των εργαστηρίων της Ημερίδας, θα αποβούν πολύ χρήσιμες και εποικοδομητικές, δεδομένου ότι τα υπό συζήτηση θέματα απασχολούν τους ενδιαφερόμενους επαγγελματίες επί καθημερινής βάσης, και τα συμπεράσματα και οι εισηγήσεις που θα αναδειχθούν από την Ημερίδα θα αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως αναμένει με ενδιαφέρον τα συμπεράσματα σας και ειδικότερα εισηγήσεις που διασφαλίζουν ακόμη περισσότερο την προστασία των θεμελιωδών και δικαιωμάτων του ατόμου.
Με αυτές τις σκέψεις, εύχομαι σε όλους καλά, δημιουργικά και επωφελή συμπεράσματα.