Σε συνέχεια της μελέτης των εμπειρογνωμόνων αναφορικά με τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, ως επίσης της έκθεσης του Ανωτάτου Δικαστηρίου του 2016 για τις λειτουργικές ανάγκες των δικαστηρίων, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, αντιλαμβανόμενο την ανάγκη για άμεση μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό των δομών και της λειτουργίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, προωθεί, με τη σύμφωνη γνώμη του Προέδρου της Δημοκρατίας, τη δημιουργία Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου (τρίτου βαθμού δικαιοδοσίας) και την ανάθεση της εκδίκασης των εφέσεων στο Ανώτατο Δικαστήριο Εφετών.
2. Για το σκοπό αυτό, το Υπουργείο ετοίμασε τα τρία πιο πάνω αναφερόμενα νομοσχέδια, σύμφωνα με τα οποία τη δικαιοδοσία του σημερινού Ανωτάτου Δικαστηρίου θα την αναλάβουν δύο νέα Δικαστήρια: το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο και το Ανώτατο Δικαστήριο Εφετών.
3. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις διατάξεις του νομοσχεδίου που τιτλοφορείται ως ο περί Απονομής της Δικαιοσύνης (Ποικίλαι Διατάξεις) (Τροποποιητικός) Νόμος του 2019:
(1) Το σημερινό Ανώτατο Δικαστήριο εξελίσσεται και μετονομάζεται σε Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, με τον περιορισμό του αριθμού των Δικαστών που θα το απαρτίζουν σε πέντε (άρθρο 3 του νομοσχεδίου που θεσπίζει νέο εδάφιο (8) στο άρθρο 3 του βασικού Νόμου).
(1.1) Όσον αφορά στη δικαιοδοσία αυτού του Δικαστηρίου (άρθρο 7(3) του νομοσχεδίου που θεσπίζει νέο εδάφιο (2)(α) στο άρθρο 9 του βασικού Νόμου):
(α) Θα ασκεί τη δικαιοδοσία που προβλέπεται από το Σύνταγμα για το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, πλην την δικαιοδοσίας να αποφασίζει για κάθε έφεση κατά απόφασης του Διοικητικού Δικαστηρίου δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος.
(β) Του απονέμεται τρίτος βαθμός δικαιοδοσίας για εκδίκαση, κατόπιν αδείας, υπόθεσης για λόγους που σχετίζονται είτε με ενδεχόμενη αλλαγή πάγιας νομολογίας είτε με την ανάγκη ορθής εφαρμογής ή ερμηνείας ουσιαστικής διάταξης νόμου ή με ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος.
(γ) Θα ασκεί τη δικαιοδοσία έκδοσης άδειας δίωξης που προβλέπεται στο Άρθρο 45 παράγραφοι (2) και (3), Άρθρο 83 και Άρθρο 106 του Συντάγματος.
(δ) Τέλος, θα έχει δικαιοδοσία εκδίκασης των αδικημάτων που προβλέπονται στο Άρθρο 156 του Συντάγματος.
(2) Ιδρύεται το Ανώτατο Δικαστήριο Εφετών με τον αριθμό των Δικαστών που θα το απαρτίζουν να μην ξεπερνά τους 16, ένας εκ των οποίων θα ασκεί καθήκοντα Προέδρου. Το Δικαστήριο αυτό θα αποτελείται από πέντε (5) Τμήματα (άρθρο 3 του νομοσχεδίου που θεσπίζει νέο εδάφιο (9) στο άρθρο 3 του βασικού Νόμου). Ας σημειωθεί ότι ο αριθμός των Δικαστών αποφασίσθηκε βάσει των στατιστικών στοιχείων των εφέσεων που εκκρεμούσαν ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου περί το τέλος του 2017, τα οποία παρασχέθηκαν στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως στα πλαίσια της μεταρρύθμισης.
(2.1) Όσον αφορά στη δικαιοδοσία αυτού του Δικαστηρίου (άρθρο 7(3) του νομοσχεδίου που θεσπίζει νέο εδάφιο (2)(β) στο άρθρο 9 του βασικού Νόμου): (α) Θα ασκεί τη δευτεροβάθμια δικαιοδοσία που προβλέπεται από το Σύνταγμα, με πρόσθετη τη δευτεροβάθμια δικαιοδοσία να αποφασίζει για κάθε έφεση κατά απόφασης του Διοικητικού Δικαστηρίου δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος.
(β) Θα ασκεί γενικά τη δικαιοδοσία που προβλέπεται από το Σύνταγμα για το Ανώτατο Δικαστήριο, πλην της δικαιοδοσίας έκδοσης άδειας δίωξης που προβλέπεται στο Άρθρο 45 παράγραφοι (2) και (3), Άρθρο 83 και Άρθρο 106 του Συντάγματος, και πλην της δικαιοδοσίας εκδίκασης των αδικημάτων που προβλέπονται στο Άρθρο 156 του Συντάγματος.
(3) Οι Δικαστές τόσο του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου όσο και του Ανωτάτου Δικαστηρίου Εφετών θα διορίζονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (άρθρο 4 του βασικού Νόμου, το οποίο δεν τροποποιείται). Ταυτόχρονα όμως προστίθενται νέες διατάξεις στον βασικό νόμο, σύμφωνα με τις οποίες ιδρύεται Γνωμοδοτικό Δικαστικό Συμβούλιο, το οποίο θα ενεργεί ως συμβουλευτικό όργανο για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αναφορικά με την καταλληλότητα προσώπων υποψήφιων για διορισμό ως Δικαστών του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου ή του Ανωτάτου Δικαστηρίου Εφετών.
(4) Συστήνονται τρία (3) Δικαστικά Συμβούλια (άρθρο 8 του νομοσχεδίου που θεσπίζει νέο εδάφιο (5) στο άρθρο 10 του βασικού νόμου):
(4.1) Το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο που θα απαρτίζεται από Δικαστές διαφόρων βαθμίδων, πλην του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου. Στη σύνθεση του θα μετέχουν επίσης ο Γενικός Εισαγγελέας, ο Πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου και ένας δικηγόρος που ασκεί τη δικηγορία για τουλάχιστον είκοσι πέντε (25) έτη και δεν είναι μέλος του Συμβουλίου του Παγκυπρίου Δικηγορικού Συλλόγου. Το Συμβούλιο θα έχει αρμοδιότητα (για τον διορισμό, προαγωγή, μετάθεση, τερματισμό της υπηρεσίας, απόλυση, άσκηση πειθαρχική εξουσίας) επί όλων των Επαρχιακών Δικαστών, καθώς και των Δικαστών των ειδικών δικαιοδοσιών. Στην περίπτωση όμως άσκησης πειθαρχικής εξουσίας κατά Δικαστή, στη σύνθεση του Συμβουλίου θα μετέχουν μόνο οι Δικαστές μέλη του.
Ταυτόχρονα, η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου θα ελέγχεται από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, ενεργώντας στην περίπτωση αυτή ως Δευτεροβάθμιο Δικαστικό Συμβούλιο.
(4.2) Το Δικαστικό Συμβούλιο που θα απαρτίζεται από τρεις (3) Δικαστές του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, και τους δύο (2) αρχαιότερους Δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου Εφετών, το οποίο θα έχει αρμοδιότητα να αποφασίζει επί κάθε θέματος που αναφέρεται στην αποχώρηση, την απόλυση ή τον με οποιοδήποτε άλλο τρόπο τερματισμό του διορισμού των Δικαστών του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου.
(4.3) Το Δικαστικό Συμβούλιο που θα απαρτίζεται από τον Πρόεδρο και τους Δικαστές του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, το οποίο θα έχει αρμοδιότητα να αποφασίζει επί κάθε θέματος που αναφέρεται στην αποχώρηση, την απόλυση ή τον με οποιοδήποτε άλλο τρόπο τερματισμό του διορισμού των Δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου Εφετών.
4. Οι τροποποιήσεις που λαμβάνουν χώρα στα άλλα δύο νομοσχέδια που τιτλοφορούνται «Ο περί της Ενδέκατης Τροποποίησης του Συντάγματος Νόμος του 2019» και ο περί Δικαστηρίων (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμος του 2019, είναι απόρροια των πιο πάνω αναφερόμενων τροποποιήσεων επί του περί Απονομής της Δικαιοσύνης (Ποικίλαι Διατάξεις) Νόμου του 1964 (Ν. 33/1964).
5. Επισημαίνεται ότι με τον τρόπο που συστήνονται τα Δικαστικά Συμβούλια, ως αναφέρεται στην παράγραφο 3(4) ανωτέρω, διατηρείται σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο τρόπος άσκησης πειθαρχικής εξουσίας (αποχώρηση, απόλυση) κατά των ανεξάρτητων αξιωματούχων της Δημοκρατίας (Άρθρα 112(4), 115(3),118(4) και 124(5)), δηλαδή η άσκηση του εξακολουθεί να γίνεται από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο.
6. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως θέτει προς διαβούλευση τα τρία νομοσχέδια και προσκαλεί κάθε ενδιαφερόμενο να αποστείλει απόψεις/σχόλια/παρατηρήσεις, σε σχέση με αυτά, το αργότερο μέχρι τις 25 Φεβρουαρίου 2019, στην ηλεκτρονική διεύθυνση pgregoriou@mjpo.gov.cy.