Αγαπητέ Δήμαρχε,
Κυρίες και κύριοι,
Καλημέρα σας και χρόνια Πολλά.
28η Οκτωβρίου 1940. Μια επέτειος που έγινε θρύλος, μια μνήμη και ένα χρέος, ένα μάθημα ιστορίας για κάθε επίδοξο δυνάστη λαών και ανθρώπων, ένα διαχρονικό μήνυμα που έρχεται από τον αγώνα και τις θυσίες των προγόνων μας.
Είναι πραγματικά τιμή μου που βρίσκομαι σήμερα ανάμεσά σας για να γιορτάσουμε μαζί την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, το έπος του 40’ και έμπλεοι εθνικής υπερηφάνειας κι ευλάβειας να τιμήσουμε το ηρωϊκό ΟΧΙ σύσσωμου του ελληνισμού απέναντι στην απειλή του φασισμού και της απολυταρχίας.
Εκείνες τις μέρες του ’40, η ανθρωπότητα ταλανιζόταν από τη φρίκη ενός παγκόσμιου πολέμου. Έθνη πλούσια και πανένδοξα, με εκατομμύρια μαχητές, συντρίβονταν το ένα μετά το άλλο, μέσα σε λίγες μέρες. Διαλυμένη κι εξευτελισμένη η μέχρι χθες αήττητη Ευρώπη, σερνόταν μπροστά στην μπότα του Άξονα Βερολίνου – Ρώμης – Τόκιο.
Ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι, στο πλαίσιο των μεγαλεπήβολων επεκτατικών του σχεδιασμών, αποφασίζει να κατακτήσει τη μικρή και φαινομενικά αδύναμη να αντισταθεί Ελλάδα, σε ένα πόλεμο που ανέμενε να είναι πολύ σύντομος.
Οι προκλήσεις αρχίζουν με τον τορπιλισμό του ελληνικού πολεμικού πλοίου «ΈΛΛΗ» από ιταλικό υποβρύχιο, στο λιμάνι της Τήνου, στις 15 Αυγούστου 1940. Ακολούθως, στις πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου, ο Ιταλός πρεσβευτής στην Αθήνα επιδίδει στον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας Ιωάννη Μεταξά, ένα προκλητικό τελεσίγραφο και απαιτεί «γήν και ύδωρ», ζητώντας ελεύθερη δίοδο των ιταλικών στρατευμάτων από την Ελλάδα και την εκχώρηση της κυριαρχίας επί σημαντικού τμήματος του ελληνικού εδάφους.
Ο Ιωάννης Μεταξάς, αψηφώντας την απειλή αρνήθηκε την αξίωση των Ιταλών και η απάντηση δε θα μπορούσε να ήταν διαφορετική: «Με φωνή συγκινημένη, αλλά στέρεα» και με μάτια υγρά πίσω από τα γυαλιά όπως γράφει ο Άγγελος Τερζάκης είπε το ιστορικό ΟΧΙ. Ένα ηχηρό ΟΧΙ, ένα ΟΧΙ βγαλμένο περήφανα από τα βάθη της Ελληνικής Ιστορίας και παράδοσης.
Ένα δυνατό και αναπάντεχο ΟΧΙ, που έγινε πράξη στις παγωμένες βουνοκορφές του αλβανικού μετώπου και της Πίνδου. Οι Έλληνες ενωμένοι, χωρίς να λογαριάσουν την υπεροπλία του αντιπάλου, ακολούθησαν το προσκλητήριο της ηγεσίας τους και όρμησαν στα πεδία της μάχης, πιστοί στις προσταγές της Ιστορίας τους. Υπέρ πίστεως και πατρίδος μαχόμενοι, πολέμησαν ηρωικά, ενώ οι γυναίκες όπως και ο απανταχού άμαχος ελληνικός πληθυσμός, αψηφώντας τις δυσκολίες και τους κινδύνους συμπαραστάθηκε ηθικά και συνέβαλε αποφασιστικά στον ανεφοδιασμό ελληνικού στρατού.
Παρούσα στον αγώνα κατά του ναζισμού και φασισμού ήταν και η Κύπρος. Μπροστά στο μεγάλο αγώνα στον οποίο επιδιδόταν ο Ελληνισμός, η Κύπρος δεν θα μπορούσε να μείνει αδρανής. Μόλις φτάνει η είδηση ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιταλία, στην Κύπρο απλώνεται ένα παραλήρημα ενθουσιασμού. Οι Κύπριοι μαζεύουν χρυσάφι απ’ το υστέρημά τους, προσφέροντάς το στο ταμείο του αγωνιζόμενου Έθνους, ενώ χιλιάδες εθελοντές συγκεντρώνονται από το πρωί της 28ης Οκτωβρίου έξω από το Ελληνικό Προξενείο και την Αρχιεπισκοπή ζητώντας να στρατευθούν και ν’ αγωνιστούν για την ελευθερία.
Στην ελληνοϊταλική σύρραξη σπεύδουν, για να συμπορευθούν σε μια κοινή μοίρα με τους υπόλοιπους Έλληνες, γύρω στους 4000 Κύπριους, ενώ άλλες 30,000 πολεμούν σε διάφορα άλλα μέτωπα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Κύπριοι στρατιώτες, μάχονται με απαράμιλλο θάρρος και θυσιάζονται για τις οικουμενικές αξίες της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Δεν ξεχνούμε τους ηρωικά πεσόντες στα βουνά της Αλβανίας, στις μάχες, τους αιχμαλώτους, ούτε αυτούς που βρίσκονται σήμερα θαμμένοι μακριά απ’ την πατρώα γη, στο στρατιωτικό κοιμητήριο Αθηνών και στο συμμαχικό κοιμητήριο Παλαιού Φαλήρου, αφανείς ήρωες του χρέους.
Την ίδια ώρα, οι θαυμαστές γυναίκες της Κύπρου δίνουν και αυτές το «παρών» τους σε υπεύθυνες θέσεις στα μετόπισθεν. Πολλές ως εθελόντριες, στέκονται με αυταπάρνηση πλάι στους ηρωικούς τραυματίες των μαχών και δίνουν το δικό τους αγώνα για τη νίκη.
Ο Έλληνες με τον σθεναρό τους αγώνα κατάφεραν να αναχαιτίσουν τις δυνάμεις του εχθρού και να αποτρέψουν την ιταλική εισβολή στο ελληνικό έδαφος, δείχνοντας στην ανθρωπότητα ότι η υπεροχή ανήκει σε εκείνους που φλέγονται από αγάπη για την πατρίδα. Με την ελληνική λεβεντιά κατάφεραν να εξουθενώσουν μια ολόκληρη αυτοκρατορία.
Ο επικός τους αγώνας στα βουνά της Πίνδου έχει πάρει τη θέση του στην ιστορία ως σημείο αναφοράς και τιμής. Είναι χαρακτηριστική η φράση που φέρεται να είπε ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, έκθαμβος από το μεγαλείο της ψυχής και του ηρωισμού των Ελλήνων: “Από τώρα και στο εξής δε θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες.”
Εξοργισμένος ο Χίτλερ από την παταγώδη αποτυχία της ιταλικής εκστρατείας που κινδύνευε να ανατρέψει τα σχέδια του Άξονα στην ευρύτερη περιοχή, εισέβάλε στην αποκαμωμένη Ελλάδα ταυτόχρονα μέσω της Βουλγαρίας και της Γιουγκοσλαβίας στις 6 Απριλίου του 1941.
Παρά την αδυναμία της η Ελλάδα να ανακόψει τα χιτλερικά στρατεύματα, εντούτοις ανατρέπει το σύνολο των σχεδίων της Γερμανίας αφού την αναγκάζει να αναβάλει για 6 εβδομάδες την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, δημιουργώντας με την αυτοθυσία των στρατευμάτων της, την πρώτη μεγάλη καμπή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η τόλμη των μαχόμενων Ελλήνων αναγκάζει τον Χίτλερ, σε λόγο του στο Ράιχσταγ, στις 4 Μαΐου, να εξάρει τις αρετές τους, λέγοντας πως «από όλους τους αντιπάλους που αντιμετωπίσαμε, μόνο οι Έλληνες, πολέμησαν με ύψιστο ηρωισμό και ύψιστη περιφρόνηση προς το θάνατο».
Αυτή ήταν, φίλες και φίλοι, η ιστορική παρακαταθήκη που μας κατέλειπαν οι πρόγονοί μας. Ένα συμβόλαιο Ελευθερίας γραμμένο με το αίμα τους, που αναζητεί ελληνικές ψυχές για να το αναμεταδίδουν και να το συντηρούν μέσα στην πολυτάραχη ζωή και πορεία του έθνους.
Συμπατριώτες και Συμπατριώτισσες,
Κάθε χρόνο τέτοια μέρα τιμούμε περήφανα όσους αγωνίστηκαν για το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας και αποτίνουμε φόρο τιμής σε όσους έδωσαν τη ζωή τους για την εδραίωση της ειρήνης και της ασφάλειας στην Ευρώπη και στον κόσμο. Αξίες διαχρονικές και αδιαπραγμάτευτες, οι οποίες δεν είναι κατοχυρωμένες και αυτονόητες για όλους τους ανθρώπους.
Περαιτέρω, το έπος του 40’, πάντα επίκαιρο, μας διδάσκει πως η αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία μπορεί να εμπνεύσει και να ενώσει έναν λαό και να τον οδηγήσει σε ωραίους και δίκαιους αγώνες απέναντι σε δυσκολίες που φαίνονται αξεπέραστες.
Αυτή την ενότητα οφείλουμε να επιδιώξουμε και εμείς σήμερα, που οι συνθήκες γύρω από το εθνικό μας ζήτημα είναι εξαιρετικά δύσκολες. Μόνο υπερβαίνοντας τις πολιτικές και ιδεολογικές μας αντιθέσεις, θα μπορέσουμε να αποτρέψουμε τους αδιάλλακτους τουρκικούς σχεδιασμούς και να πετύχουμε τον κοινό μας στόχο: την απελευθέρωση και επανένωση του νησιού μας.
Εκ μέρους της Πολιτείας, ανανεώνουμε τη δέσμευσή μας να συνεχίσουμε συνετά τον αγώνα με όλες μας τις δυνάμεις, για μια δίκαιη, έντιμη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού, όπου θα διασφαλίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι βασικές ελευθερίες του συνόλου του κυπριακού λαού, ώστε να μπορεί να συμβιώνει ειρηνικά και σε συνθήκες ασφάλειας στη γη των προγόνων του.
Το χρωστάμε σε όσους έδωσαν το αίμα τους για να είμαστε ελεύθεροι, σε όσες γενεές έφυγαν με το όραμα της επιστροφής, αλλά ιδιαίτερα στις γενιές που έχουν το μέλλον μπροστά τους και θα πρέπει να τους το διασφαλίσουμε.
Η δόξα λοιπόν του 1940, ας αφυπνίζει την εθνική μας συνείδηση κι ας αντλήσουμε από το παρελθόν τα διδάγματα ήθους για αξίες οικουμενικές και πανανθρώπινες, οι οποίες εξυψώνουν τον άνθρωπο σαν αξία και προσδίδουν στην πατρίδα του την ιερότητα και την τιμή που της αρμόζει.