Τέλος στο αλαλούμ αρμοδιοτήτων για απαγωγές ανηλίκων: Πρωτόκολλο συνεργασίας των εμπλεκόμενων κρατικών αρχών με συγκεκριμένες δράσεις και καθήκοντα
Όταν διαπιστώνεται η πρόθεση ανήλικων παιδιών να ταξιδέψουν στο εσωτερικό ή να μεταβούν στα κατεχόμενα, θα ζητούνται έγκυρες εξουσιοδοτήσεις, διαταγές δικαστηρίου ή κάθε άλλου νόμιμου και αποδεκτού τρόπου από τους γονείς.
Οι υποθέσεις απαγωγών και αρπαγών ανήλικων παιδιών τα τελευταία χρόνια από τον έναν εκ των γονέων τους ή από άλλο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο έχουν αναδείξει τα κενά στις διαδικασίες και τα προβλήματα που υπήρξαν ως προς τον συντονισμό των αρμόδιων υπηρεσιών. Θύματα σε κάθε περίπτωση είναι τα ίδια τα παιδιά που συνήθως, λόγω αντιπαλότητας των γονέων, πληρώνουν το κόστος του ανταγωνισμού και πολλές φορές του παραλογισμού που τον συνοδεύει. Πριν λίγες μέρες υπεγράφη ένα λεπτομερές πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του γενικού εισαγγελέα, του Υπουργείου Δικαιοσύνης, της Αστυνομίας, του Υπ. εξωτερικών, του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης (Υπ. Εσωτερικών), των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας (Υπ. Εργασίας) και των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (Υπ. Υγείας).
Οι δράσεις που περιλαμβάνονται στο πρωτόκολλο αφορούν όλες τις περιπτώσεις παιδιών που απήχθησαν και βρίσκονται στην Κύπρο ή μεταφέρθηκαν εκτός Κύπρου, είτε σε χώρα που έχει υπογράψει τη Σύμβαση της Χάγης, είτε σε τρίτη χώρα. Οι Κρατικές υπηρεσίες που υπέγραψαν το πρωτόκολλο θα συνεργάζονται, αναλόγως της περίπτωσης, με τις μη κυβερνητικές οργανώσεις "Hope for Children" και τον σύνδεσμο για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια.
Δημιουργείται επίσης συντονιστική ομάδα με συγκεκριμένο λειτουργό που ορίζει κάθε μια από πς αρμόδιες υπηρεσίες, η οποία θα συγκαλείται κάθε φορά που προκύπτει νέο περιστατικό ώστε να καθορίζεται ο τρόπος δράσης, με πρώτιστο στόχο το συμφέρον του παιδιού. Όπως τονίζεται στο άρθρο 2 του πρωτοκόλλου, "οι συμμετέχοντες θα σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδικότερα τα δικαιώματα του παιδιού. Σύμφωνα με το άρθρο 3 της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού και το άρθρο 24(2) του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα ενεργούν δίδοντας πρωταρχική σημασία στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού".
Πρώτα άμεσα βήματα
Κεντρική αρχή για την εφαρμογή της Σύμβασης της Χάγης είναι το Υπουργείο Δικαιοσύνης και σε περίπτωση απαγωγής παιδιού και μεταφοράς του σε κράτος που έχει υπογράψει τη σύμβαση, οφείλει, σε συνεργασία με άλλους κρατικούς φορείς, να κάνει όλες πς απαραίτητες ενέργειες προς:
Εντοπισμό του μέρους όπου διαμένει το παιδί.
Παρεμπόδιση περαιτέρω βλάβης του παιδιού ή του ενός επηρεαζόμενου γονέα με τη λήψη προσωρινών μέτρων.
Διασφάλιση της εκούσιας επιστροφής του παιδιού ή εξεύρεσης φιλικού διακανονισμού.
Ανταλλαγή, όπου αυτό είναι επιθυμητό, πληροφοριών όσον αφορά το κοινωνικό υπόβαθρο του παιδιού.
Παροχή πληροφοριών για την ισχύουσα νομοθεσία, σε σχέση με την εφαρμογή της σύμβασης.
Παροχή διοικηπκών διευθετήσεων για τη διασφάλιση της ασφαλούς επιστροφής του παιδιού.
Τήρηση αμοιβαίας πληροφόρησης αναφορικά με την εκτέλεση της σύμβασης και περιορισμό οποιωνδήποτε εμποδίων στην εφαρμογή της.
Αρωγός το Υπ. Εξωτερικών
Αν το παιδί έχει μεταφερθεί σε τρίτη χώρα που δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση της Χάγης, το Υπ. Εξωτερικών θα αναλαμβάνει διπλωματικές ενέργειες με αντίστοιχα υπουργεία εξωτερικών για τον εντοπισμό των παιδιών και την επιστροφή τους στην Κύπρο. Το Υπουργείο Εξωτερικών θα έχει ρόλο και σε περιπτώσεις που παιδιά βρίσκονται σε χώρες συμβαλλόμενες στη Σύμβαση της Χάγης με ανεπίσημες επαφές με τις αρχές του κράτους για σκοπούς ενημέρωσης σε σχέση με την πορεία κάθε υπόθεσης (δικαστικές διαδικασίες κ,λπ.). Το Υπ. Εξωτερικών θα παρέχει επίσης προξενικές διευκολύνσεις, αν κάποιος γονέας επιθυμεί να μεταβεί στο κράτος όπου έχει εντοπιστεί το παιδί που έχει απαχθεί. Θα βοηθάει επίσης μέσω των διπλωματικών αποστολών στην εξεύρεση ιδιωτών δικηγόρων, με ανάρτηση σχετικού καταλόγου στην ιστοσελίδα της αντίστοιχης πρεσβείας κ.λπ. Οι προξενικές αρχές της Κύπρου θα αναλαμβάνουν επίσης την παροχή κάθε άλλης βοήθειας που μπορούν να προσφέρουν.
Γεν. εισαγγελέας - Αστυνομία
Ο γενικός εισαγγελέας, έχοντας ενώπιον του όλα τα απαραίτητα στοιχεία μιας υπόθεσης, θα προχωρεί, όπου απαιτείται, σε ένταλμα σύλληψης, ή αν το παιδί έχει μεταφερθεί σε χώρα μέλος της ΕΕ σε ευρωπαϊκό ένταλμα. Αν υπάρχουν πληροφορίες ότι το παιδί βρίσκεται σε χώρα μη μέλος της ΕΕ, θα εκδίδεται διεθνές ένταλμα σύλληψης. Θα παρέχει επίσης νομική καθοδήγηση στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες για τον χειρισμό κάθε υπόθεσης. Των ενταλμάτων σύλληψης θα έχουν προηγηθεί συγκεκριμένες ενέργειες της Αστυνομίας που περιγράφονται λεπτομερώς στο πρωτόκολλο. Μόλις γίνει μια καταγγελία για απαγωγή παιδιού στην Αστυνομία, τότε αμέσως τα στοιχεία του παιδιού και του γονέα απαγωγέα θα μπαίνουν στο stop list / alert list. Θα ειδοποιείται αμέσως η Interpol Κύπρου αν υπάρχουν ενδείξεις ότι το παιδί μεταφέρθηκε σε άλλη χώρα και εν συνεχεία θα ενημερώνεται το γραφείο της Interpol στη χώρα που πιθανότατα μεταφέρθηκε το παιδί ώστε να επιβεβαιωθεί η είσοδος σε αυτήν τη χώρα αλλά και η κατάσταση της υγείας του παιδιού.
Παράλληλα, θα ζητείται από τη Γενική Γραμματεία της Interpol η έκδοση ερυθράς αγγελίας για τον καταζητούμενο γονέα και κίτρινης αγγελίας για το παιδί. Για την έκδοση κίτρινης αγγελίας για παιδί πρέπει δώσει γραπτή συγκατάθεση ο άλλος γονέας που έχει κάνει την καταγγελία, δίνοντας και φωτογραφία του ανηλίκου. Αν ο απαγωγέας βρίσκεται σε χώρα εκτός ΕΕ, για να ζητηθεί η έκδοση του στην Κύπρο θα πρέπει να υπάρχει διακρατική συμφωνία για έκδοση φυγόδικων. Αν το παιδί βρίσκεται σε χώρα που έχει υπογράψει τη Σύμβαση της Χάγης, τότε ο επηρεαζόμενος γονέας θα ενημερώνεται από το Υπ. Δικαιοσύνης για τη δυνατότητα έναρξης αστικής διαδικασίας για επιστροφή του παιδιού.
Αυστηρός έλεγχος
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που γονείς απαγωγείς μεταφέρουν τα παιδιά στο εξωτερικό μέσω αεροδρομίων, λιμανιών ή οδοφραγμάτων προς τα κατεχόμενα. Αυτό οφείλεται στους πλημμελείς ελέγχους, κάτι που έχει επισημανθεί και γι' αυτό δίνονται οδηγίες για αυστηρούς ελέγχους από την Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης.
Όταν διαπιστώνεται η πρόθεση ανήλικων παιδιών να ταξιδέψουν στο εξωτερικό ή να μεταβούν στα κατεχόμενα, θα ζητούνται έγκυρες εξουσιοδοτήσεις, διαταγές δικαστηρίου ή κάθε άλλου νόμιμου και αποδεκτού τρόπου από τους γονείς. Θα γίνεται επιβεβαίωση των στοιχείων, και αν χρειαστεί, και τηλεφωνική επικοινωνία με τον γονέα που δεν συνοδεύει το παιδί.
Επίσης, το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης θα ελέγχει σχολαστικά όλα τα σχετικά δικαιολογητικά για την έκδοση διαβατηρίων ταυτοτήτων σε ανήλικους. Θα πρέπει να σημειωθεί οπ για να εκδοθούν αυτά τα έγγραφα για παιδιά κάτω των 18 ετών απαιτείται η συγκατάθεση και των δύο γονέων, ή η ύπαρξη δικαστικής απόφασης σχετικά με την αποκλειστική επιμέλεια από τον έναν εκ των δύο γονέων.
Μετά από μια απαγωγή, όπου απαιτείται επικοινωνία με τον γονέα απαγωγέα, η διαπραγματευτική ομάδα της ΜΜΑΔ θα αξιολογεί την κατάσταση ώστε να επιτευχθεί επιστροφή του παιδιού.
Στήριξη
Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας θα αναλαμβάνουν ρόλο ώστε, σε συνεργασία με τις αντίστοιχες υπηρεσίες του κράτους στο οποίο έχει μεταφερθεί το παιδί, να διασφαλίζεται η καλή διαβίωση του ανηλίκου και η αποτροπή κινδύνων. Παράλληλα, θα παρακολουθείται συνεχώς η κατάσταση και θα ενημερώνονται οι επηρεαζόμενοι γονείς. Επίσης, οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας θα προσφέρουν στήριξη στον επηρεαζόμενο γονέα ή άλλα μέλη της οικογένεια του ανηλίκου.
Ανοικτές υποθέσεις
Σύμφωνα με στοιχεία που εξασφάλισε ο "Π", το 2017 το γραφείο της Interpol Κύπρου χειρίστηκε 10 υποθέσεις για απαγωγή και μεταφορά 14 ανηλίκων στο εξωτερικό. Από τα 14 παιδιά, τα 6 είτε εντοπίστηκαν και επέστρεψαν, είτε αποσύρθηκε η καταγγελία από τον επηρεαζόμενο γονέα.
Το 2016 υπήρξαν 21 υποθέσεις για 27 ανήλικους, εκ των οποίων οι 11 έχουν εντοπιστεί και επιστραφεί στον γονέα / κηδεμόνα ή αποσύρθηκε το παράπονο. Το 2015 οι υποθέσεις απαγωγής ήταν 9 και αφορούσαν 17 ανήλικους, εκ των οποίων οι 7 έχουν εντοπιστεί και επιστρέψει στην Κύπρο.
Με εξαίρεση τα παιδιά που μεταφέρονται εκτός Κύπρου, υπάρχουν και αυτά που τα απαγάγουν Κύπριοι ή αλλοδαποί γονείς και τα μεταφέρουν στην Κύπρο από άλλες χώρες. Τα αιτήματα που υποβλήθηκαν προς τις κυπριακές αρχές για μεταφορά και παράνομη κατακράτηση παιδιών στην Κύπρο ήταν 71 για την περίοδο 2008-2017.