Έντιμε Γενικέ Εισαγγελέα της Δημοκρατίας,
Έντιμε Πρόεδρε του Ανωτάτου Δικαστηρίου,
Αρχηγέ Αστυνομίας,
Εκλεκτοί Ομιλητές και Προσκεκλημένοι,
Κυρίες και Κύριοι,
Αγαπητοί συνάδελφοι,

Είναι με ιδιαίτερη χαρά που έχω σήμερα την ευκαιρία να απευθύνω χαιρετισμό στις εργασίες του 2ου Παγκύπριου Συνεδρίου Ποινικού Δικαίου και Εγκληματολογίας με θέμα «Ποινικές και Εγκληματολογικές Προκλήσεις - Αντιπαράθεση ή Διάλογος» και κατ’ αρχήν θα ήθελα να συγχαρώ τους διοργανωτές, για την πρωτοβουλία τους να διοργανώσουν για δεύτερη φορά ένα συνέδριο εξειδικευμένο στο συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο, το οποίο προσφέρει τη δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων σε όλο το φάσμα, που αφορά τις σύγχρονες προκλήσεις και την ποινική καταστολή του φαινομένου της εγκληματικότητας.

Ταυτόχρονα συγχαίρω τόσο τους εκλεκτούς Πανεπιστημιακούς και Νομικούς από την Ελλάδα, όσο τους έγκριτους Κύπριους Πανεπιστημιακούς και νομικούς που έχουν αναλάβει να καταθέσουν τις εξειδικευμένες γνώσεις και την επιστημοσύνη τους στα μείζονος ενδιαφέροντος θέματα του Συνεδρίου προς όφελος της κυπριακής νομικής κοινότητας.

Αγαπητοί φίλοι,

Όπως γνωρίζετε, το δίκαιο ενός τόπου συναρτάται με τα κοινωνικο-οικονομικά δεδομένα που επικρατούν και συνδέεται με τις γενικότερες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και ιδεολογικές μεταβολές. Ως Κυβέρνηση, δίδουμε ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό των νομοθεσιών σε όλους τους τομείς και ως Υπουργείο ιδιαίτερα σε αυτούς του ποινικού δικαίου και της σωφρονιστικής πολιτικής.

Στο πρόγραμμα διακυβέρνησης του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, έχουν τεθεί ως εκ των υψηλοτέρων προτεραιοτήτων, η ετοιμασία ολοκληρωμένης στρατηγικής και νομοθετικών ρυθμίσεων που στοχεύουν στην εξυγίανση του δημόσιου βίου, την προστασία και ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών και την προαγωγή της διαφάνειας, καθώς επίσης στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του εγκλήματος, την πρόληψη της παραβατικής συμπεριφοράς, την ποινική μεταχείριση με βάση τις σύγχρονες κατευθύνσεις και τάσεις, με την ταυτόχρονη χάραξη και εφαρμογή μιας αποτελεσματικής αντεγκληματικής πολιτικής.

Με τις νομοθετικές ρυθμίσεις στις οποίες προέβη το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως την τελευταία τετραετία ενδυνάμωσε το οπλοστάσιο της Πολιτείας στην άμυνα και την αντίσταση της ενάντια στην παρανομία, και παράλληλα προσέδωσε την κοινωνική διάσταση της αντιμετώπισης του φαινομένου της παραβατικότητας, που τις τελευταίες δεκαετίες έχει πάρει εξαιρετικά ποικίλες μορφές και έχει πολύ μεγάλο ανθρώπινο, κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό κόστος για τη σύγχρονη κοινωνία.

Στα πλαίσια αυτά, το Υπουργείο προώθησε τη σύσταση ενός ανεξάρτητου Επιστημονικού Κέντρου Αντεγκληματικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, το οποίο άρχισε ήδη τη λειτουργία του. Το Κέντρο αποτελείται από έγκριτους ακαδημαϊκούς, με επιστημονική κατάρτιση και ερευνητική πείρα σχετική με τα ζητήματα που αφορούν την εγκληματικότητα και την ποινική δικαιοσύνη, και ένα εκπρόσωπο της Αστυνομίας. Στόχος του Κέντρου είναι η διαμόρφωση και χάραξη μιας σφαιρικής και αποτελεσματικής εθνικής πολιτικής πρόληψης και καταπολέμησης της εγκληματικότητας, βασισμένης σε επιστημονική γνώση και δεδομένα.

Μια βασική προτεραιότητα του Υπουργείου μας είναι ο εκσυγχρονισμός και η ποιοτική αναβάθμιση του σωφρονιστικού μας συστήματος με την επιβολή ποινών εναλλακτικών της φυλάκισης και μέτρων εναλλακτικής μεταχείρισης αδικοπραγούντων και επανένταξης των καταδικασθέντων στο κοινωνικό σύνολο. Για το σκοπό αυτό προχωρήσαμε σε βαθιές τομές τόσο σε σχέση με τον τρόπο λειτουργίας του, όσο και με την ακολουθούμενη σωφρονιστική πολιτική. Μέσα στο 2016, ετοιμάστηκε νομοσχέδιο το οποίο καταργεί τον υφιστάμενο περί Φυλακών Νόμο και θεσπίζει νέο Νόμο προς αντικατάσταση του, που να ανταποκρίνεται στα σημερινά δεδομένα, σύμφωνα και με τις συστάσεις διεθνών οργανισμών, και παράλληλα ενισχύει και ενδυναμώνει τα δικαιώματα των κρατουμένων, και διασφαλίζει τον σεβασμό της ανθρώπινης τους αξιοπρέπειας, ενθαρρύνοντας τον αυτοσεβασμό και το αίσθημα της ευθύνης τους, σύμφωνα και με τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, καθώς και άλλες διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες. Για πρώτη φορά τα ανθρώπινα αυτά δικαιώματα θα κατοχυρώνονται στη νομοθεσία των Φυλακών, καθορίζοντας έτσι το πλαίσιο λειτουργίας τους και μεταχείρισης των κρατουμένων.

Ταυτόχρονα, μέσα στα πλαίσια της σωφρονιστικής πολιτικής του Τμήματος Φυλακών προσφέρονται στους κρατουμένους νέα προγράμματα εκπαίδευσης, επαγγελματικής κατάρτισης και δημιουργικής ψυχαγωγίας, στόχος των οποίων είναι η βελτίωση του μορφωτικού τους επιπέδου και η ανάπτυξη των επαγγελματικών τους δεξιοτήτων για τη σωστή προετοιμασία τους για επανένταξη τους στην κοινωνία.

Πολύ σημαντική, επίσης, είναι η σύσταση Αρχής Εποπτείας Καταδικασθέντων για Αδικήματα Σεξουαλικής Φύσης κατά Ανηλίκων, η οποία συστάθηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου εντός του 2014, και της οποίας προΐσταται ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου μας. Η Αρχή Εποπτείας αποφασίζει για τα κατάλληλα μέτρα εποπτείας προσώπων που έχουν καταδικασθεί για σεξουαλικά αδικήματα κατά ανηλίκων και τα οποία παραπέμπονται κοντά της, αξιολογεί την ανταπόκριση των εποπτευομένων και ανάλογα αποφασίζει είτε τη συνέχιση των μέτρων ή την αναθεώρησή τους. Σήμερα παρακολουθούνται από την Αρχή Εποπτείας 12 πρόσωπα.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, έχοντας θέσει υψηλά στους στόχους του το ζήτημα της αντιμετώπισης της νεανικής παραβατικότητας και ταυτόχρονα αναγνωρίζοντας την ανάγκη διαφορετικής μεταχείρισης των ανηλίκων στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, ετοίμασε σε συνεργασία με την Επίτροπο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, νομοσχέδιο, το οποίο στοχεύει στην εισαγωγή παιδοκεντρικών ρυθμίσεων και ρυθμίζει δικαστικές και εξωδικαστικές διαδικασίες, όπως και μέτρα πρόληψης και μεταχείρισης των παιδιών ηλικίας μέχρι δεκαοκτώ χρόνων που βρίσκονται αντιμέτωπα με τον νόμο. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό νομοσχέδιο για τα κυπριακά δεδομένα, βασική αρχή του οποίου είναι να λαμβάνεται υπόψη πρωτίστως το συμφέρον του παιδιού κατά τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης που το επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα, με το παιδί να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που το αφορούν και επίσης διασφαλίζεται ότι η ποινική δίωξη παιδιού συνιστά το έσχατο μέτρο.

Στα πλαίσια εναρμόνισης της Κύπρου με τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας, γνωστή και ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία, σημειωτέον, υπεγράφη από την Κυπριακή Δημοκρατία τον Ιούνιο του 2015, ετοιμάστηκε κατόπιν δικής μου πρωτοβουλίας, νομοσχέδιο, με στόχο την ποινικοποίηση της παρενόχλησης και της παρενοχλητικής παρακολούθησης, το οποίο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση πριν την τελική διαμόρφωσή του. Μετά την έγκρισή του από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Ιανουάριο του 2017, το νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων, με στόχο την ψήφισή του σε νόμο.

Παράλληλα, έχει ετοιμασθεί προσχέδιο νομοσχεδίου για ποινικοποίηση της βίας κατά των γυναικών, σκοπός του οποίου είναι η λήψη μέτρων για την πρόληψη, καταστολή και καταπολέμηση των αδικημάτων της βίας κατά των γυναικών, η προστασία και στήριξη των θυμάτων έμφυλης βίας, η δίωξη των δραστών και η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας.

Η δημιουργία ειδικού νομοσχεδίου για ποινικοποίηση της βίας κατά των γυναικών εκτιμώ ότι μας φέρνει ένα βήμα εγγύτερα στην κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, η κύρωση της οποίας εντάσσεται άλλωστε ανάμεσα στις προτεραιότητες του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, δοθέντος ότι αποτελεί ένα δεσμευτικό μέσο διεθνώς, το οποίο δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την πρόληψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών, την προστασία των θυμάτων και τον τερματισμό της ατιμωρησίας των δραστών.

Πρόσθετα με τα πιο πάνω, στα πλαίσια της πολιτικής της ισότητας και της καταπολέμησης των διακρίσεων, προωθήθηκε και ψηφίσθηκε τροποποιητικός του Ποινικού Κώδικα Νόμος που προβλέπει ως αδίκημα, πέραν των άλλων λόγων διάκρισης, τη δημόσια υποκίνηση βίας ή μίσους εναντίον προσώπων λόγω του γενετήσιου τους προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου.

Αγαπητοί φίλοι,

Μια ευνομούμενη πολιτεία δεν οφείλει μόνο να θέτει μέσω των νόμων τις βάσεις και τους κανόνες της κοινωνικής συμβίωσης και της ανάπτυξης της προστασίας των δημοκρατικών ελευθεριών των πολιτών της, αλλά έχει χρέος να επαγρυπνεί και να προφυλάσσει τους μηχανισμούς για την απονομή πραγματικής δικαιοσύνης, με την έννοια της σωστής και ίσης για όλους εφαρμογής των νόμων αυτών.

Με την υιοθέτηση νέων και σύγχρονων μεθόδων διεύθυνσης και διοίκησης, την αναδιοργάνωση και συγχώνευση κάποιων τμημάτων, την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της και τη βελτίωση των διευθυντικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων των στελεχών της Αστυνομίας, ενισχύουμε διαρκώς την επιχειρησιακή δυνατότητα της Αστυνομίας, ώστε να έχουμε τη μέγιστη ανταπόκριση στις προκλήσεις της εποχής μας, μια εκ των οποίων είναι η αποτελεσματική αντιμετώπιση της εγκληματικότητας.

Η Αστυνομία πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκριθεί με επάρκεια στην αντιμετώπιση του εγκλήματος στον τόπο μας. Με αφετηρία τη θέση ότι ο βαθμός ευνομίας, ευταξίας και ασφάλειας σε μια χώρα, συνδέεται στενά με την αποδοτικότητα και την ικανότητα της Αστυνομίας, προωθούμε μέτρα που ενισχύουν τα νομικά εφόδια της Αστυνομίας για διερεύνηση των υποθέσεων, στο γενικότερο πλαίσιο των δράσεων μας για πρόληψη και καταστολή του οργανωμένου και του κοινού εγκλήματος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ενισχύεται το οπλοστάσιο στα χέρια της Αστυνομίας όσον αφορά τη δίωξη του σοβαρού εγκλήματος, με το Νόμο 216(Ι)/2015 που ρυθμίζει τη δυνατότητα άρσης του απορρήτου της καταγεγραμμένης επικοινωνίας και το νομοσχέδιο που ρυθμίζει την άρση του απορρήτου της ιδιωτικής επικοινωνίας, βάσει δικαστικού διατάγματος, στις περιπτώσεις και υπό τους όρους που προβλέπονται στο Σύνταγμα. Περαιτέρω εκκρεμεί στη Βουλή το νομοσχέδιο που θεσμοθετεί τη λειτουργία των υπό κάλυψη Αστυνομικών και θα συμβάλει στην διερεύνηση του εγκλήματος και κυρίως του οργανωμένου.

Στα ίδια πλαίσια, έχουμε αποφασίσει, ως αρμόδιο Υπουργείο, τη λήψη δραστικών μέτρων, τα οποία θα λειτουργούν αποτρεπτικά και θα αποτελούν χρήσιμα εργαλεία για τις διωκτικές αρχές για αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της χειραγώγησης αθλητικών γεγονότων. Για το σκοπό αυτό, κατόπιν εξέτασης των διεθνών πρακτικών και του νομοθετικού πλαισίου που ισχύει στην ΕΕ, έχουμε ετοιμάσει, κατόπιν διαβούλευσης με τους εμπλεκόμενους φορείς, σχετικό νομοσχέδιο, το οποίο εισάγει μέτρα και θεσμικές διαδικασίες που μπορούν να συμβάλουν σε αυτή την προσπάθεια. Το νομοσχέδιο έχει διέλθει του νομοτεχνικού ελέγχου και προωθείται στη Βουλή για κατάθεση.

Ένας άλλος τομέας που μας απασχολεί ιδιαίτερα και στον οποίο η Κυβέρνηση δίδει ιδιαίτερη σημασία, είναι εκείνος της διαφάνειας και της πάταξης της διαφθοράς, όπου το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως κατάθεσε πακέτο νομοσχεδίων που περιέλαβαν τροποποίηση του Άρθρου 15 του Συντάγματος για να αρθεί η αντισυνταγματικότητα των νόμων, γνωστών ως «Πόθεν Έσχες», με παράλληλες τροποποιήσεις των τελευταίων για ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς του ελέγχου των περιουσιακών στοιχείων. Όπως είναι γνωστό, η τροποποίηση του Άρθρου 15 έχει ψηφισθεί ως η Ένατη Τροποποίηση του Συντάγματος, τα άλλα δε δύο νομοσχέδια ψηφίσθηκαν με προσθήκες, σε σχέση με τα αρχικά κείμενα, που ήγειραν πάλι σημεία ενδεχόμενης αντισυνταγματικότητας, γι’ αυτό και έχουν αναφερθεί στο Ανώτατο Δικαστήριο. Είμαστε εν αναμονή της έκβασης των Αναφορών, ώστε να οριστικοποιηθούν οι ρυθμίσεις και να διορισθούν τα προβλεπόμενα σώματα ελέγχου για να λειτουργήσει ο μηχανισμός.

Πέραν από αυτό, για διευκόλυνση της αποκάλυψης και δίωξης των πράξεων διαφθοράς, έχουμε προχωρήσει στην ετοιμασία ενός νέου νομοθετήματος, που προνοεί συμπληρωματικά μέτρα προστασίας σε πρόσωπα που καταγγέλλουν πράξεις διαφθοράς, τόσο στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς επίσης και μέτρα επιείκειας για εκείνους που εμπλέκονται, αλλά συνεργάζονται πλήρως με τις αρχές για την πλήρη αποκάλυψη και δίωξη όλων των υπαιτίων πράξεων διαφθοράς. Το νομοσχέδιο τελεί υπό διαβούλευση με τη Νομική Υπηρεσία.

Στα ίδια πλαίσια εντάσσεται και το πακέτο έξι νομοσχεδίων που συζητούνται στη Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών και αφορούν την πάταξη της διαφθοράς στην Αστυνομία. Η αναγνώριση και η αποτύπωση του εύρους και της έκτασης της διαφθοράς στην Αστυνομία, αποτέλεσε κλειδί στη χάραξη και υλοποίηση μιας πολυεπίπεδης στρατηγικής στο τομέα πρόληψης αλλά και πάταξης του διαχρονικού αυτού φαινομένου. Με γνώμονα ότι η Αστυνομία αποτελεί σώμα ασφαλείας και τα μέλη της υπέχουν εξουσίες και αρμοδιότητες περισσότερες από αυτές του οποιουδήποτε πολίτη, υιοθετήθηκαν μηχανισμοί ελέγχου και η λήψη μέτρων που παραχωρούνται σε αυτόνομη και ανεξάρτητη Υπηρεσία Εσωτερικού Ελέγχου, ειδικές εξουσίες και αρμοδιότητες για πιο αποτελεσματικό έλεγχο.

Ταυτόχρονα, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου προωθείται υπό τον συντονισμό του Υπουργείου μας η ετοιμασία Εθνικής Στρατηγικής για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς που αφορά την πρόληψη, εκπαίδευση, την ευαισθητοποίηση, το νομοθετικό εκσυγχρονισμό, την καταστολή και την παρακολούθηση των φαινομένων διαφθοράς στην κοινωνία, στη δημόσια διοίκηση, καθώς και στον ιδιωτικό τομέα.

Αγαπητοί φίλοι,

Με το χαιρετισμό αυτό δεν θα επιχειρήσω οποιαδήποτε άλλη αναφορά σε πτυχές γύρω από τα θέματα που θα απασχολήσουν το συνέδριο. Το έργο αυτό το έχουν ήδη αναλάβει οι εμπειρογνώμονες. Ειδικά μάλιστα για το έργο του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως στους τομείς που πραγματεύεται το Συνέδριο, θα προβεί σε εκτενή αναφορά ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου. Με τις σκέψεις αυτές, απευθύνω εγκάρδιο χαιρετισμό σε όλους και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου.

Κλείνοντας, προσωπικά θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι, μαζί με τους συνεργάτες μου στο Υπουργείο, στην Αστυνομία και στο Τμήμα Φυλακών, και σε συνεργασία με τον Γενικό Εισαγγελέα και τη Νομική Υπηρεσία, θα συνεχίσουμε την προσπάθεια εκσυγχρονισμού του νομοθετικού πλαισίου και τη λήψη πρόσθετων μέτρων για αντιμετώπιση των ποινικών και εγκληματολογικών προκλήσεων και θα αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα συμπεράσματα του Συνεδρίου σας, για ευόδωση των κοινών μας στόχων.