Τιμημένοι αγωνιστές και συγγενείς των ηρώων μας,
Ελληνίδες και Έλληνες,
Διανύοντας ήδη, την έβδομη δεκαετία από την απαρχή του εθνικοαπελευθερωτικού μας Αγώνα, τιμούμε σήμερα, τους ευκλεείς επώνυμους αλλά και ανώνυμους συντελεστές του. Με ευλάβεια και εθνική υπερηφάνεια, συγκεντρωθήκαμε και εφέτος στον ιερό τούτο χώρο, για να επαναφέρουμε στο προσκήνιο, το μαρτύριο και τη δόξα της γενιάς του ‘55.
Πριν από οτιδήποτε άλλο, επιτρέψετε μου να ευχαριστήσω τους Συνδέσμους Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-59 και ειδικά την Επαρχιακή Επιτροπή Λευκωσίας, το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα, καθώς και το Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα για τη τιμητική τους πρόσκληση.
Αισθάνομαι την ίδια στιγμή, την υποχρέωση, τόσο προσωπικά και αλλά και εκ μέρους της Κυβέρνησης, να σας συγχαρώ για την καθιέρωση της πραγματικά αξιέπαινης, πατριωτικής σας πρωτοβουλίας. Η καθεχρονική διοργάνωση των επαρχιακών μνημόσυνών, συντηρεί τη μνήμη και παρέχει τη δυνατότητα, άντλησης πολύτιμων διδαγμάτων. Στις ιστορικές ώρες που διάγει σήμερα η πατρίδα μας, αυτή η αναγκαιότητα καθίσταται ίσως, επιτακτικότερη από ποτέ.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Συγκεντρωθήκαμε σήμερα στην κυπριακή Αγία Λαύρα για να εκπληρώσουμε το βαρύ χρέος που αισθανόμαστε, απέναντι στους πρωταγωνιστές του κυπριακού ξεσηκωμού. Γυρίζουμε σήμερα πίσω στο χρόνο, αλλά παραμένουμε στον ίδιο χώρο. Το ημερολόγιο αναφέρει, 22 Αυγούστου 1954. Και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ορκίζει τον κυπριακό ελληνισμό στο όραμα της Ένωσης. Ήταν η άνευ υποχωρήσεων, άνευ παραχωρήσεων, άνευ συναλλαγών, αγανακτισμένη απάντηση, στο κυνικό «Ουδέποτε» του Βρετανού Υπουργού Αποικιών, Χόπκινσον.
Ήδη από τις 15 Ιανουαρίου του ’50, ο κυπριακός ελληνισμός σε μία πρωτοφανή πράξη εθνικής αυτογνωσίας, αξιώνει ενυπόγραφα την αποκατάσταση του ως μέλος του Ελληνικού Κορμού.
Το πνεύμα του αλυτρωτισμού, καταγράφεται ήδη από το 1918, όταν ο βρετανός, αρχιγραμματέας της αποικιακής κυβέρνησης, αναφέρει ότι:
«Υπάρχει μια ελληνική λέξη που εμφανίζεται ευρύτατα και χρησιμοποιείται με ιδιαίτερη έμφαση(...) Ακούγεται στις ελληνικές ορθόδοξες εκκλησίες, στους λόγους που εκφωνούνται σε κάθε εθνική γιορτή. (...) Συναντιέται σε κάθε ένα από τα πολλά υπομνήματα που υποβάλλονται από τους ηγέτες της ελληνικής κοινότητας στην Κύπρο, είτε στην τοπική είτε στην αυτοκρατορική κυβέρνηση. Η λέξη αυτή είναι η “ΕΝΩΣΙΣ”».
Ελληνίδες και Έλληνες,
Οι εκρήξεις που συντάραξαν τις μεγάλες πόλεις της Κύπρου, την 1η του Απρίλη, υπήρξαν η κορύφωση της αποφασιστικότητας του λαού μας, να ζήσει λεύτερος ή να πεθάνει. Ήταν, η εν όπλοις διατράνωση του αλυτρωτικού μας πόθου, όπως εκφράστηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την εθνεγερσία του 1821. Αυτού του πόθου που διεκδικήθηκε με κάθε νόμιμο τρόπο και σε κάθε νόμιμο βήμα, από αρχές του 20ου αιώνα.
Υπήρξε αποτέλεσμα των μαύρων, των συχνά ξεχασμένων χρόνων της αποικιοκρατίας. Της περιόδου, των απρόκλητων δολοφονιών και ξυλοδαρμών, των χωρίς δίκην απελάσεων, της λογοκρισίας και της προσπάθειας αφελληνισμού του λαού μας. Ειδικά μετά τα Οκτωβριανά του ‘31 και ειδικότερα κατά τις δικτατορικές διακυβερνήσεις του Στορρς και του Πάλμερ.
Φίλες και Φίλοι,
Η συσσωρευμένη καταπίεση και τα απάνθρωπα αποικιοκρατικά μέτρα ζωοδότησαν το κυπριακό ξεσηκωμό και πυροδότησαν την φλόγα της επανάστασης. Αυτές οι ιστορικές ύβρεις, απέναντι σε ένα λαό, που η υπομονή του είχε εξαντληθεί προ πολλού, καθιστούσε την ένοπλη εξέγερση ζήτημα τιμής και εθνικής αξιοπρέπειας.
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος παραμένει στο διπλωματικό πηδάλιο και ο απόστρατος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και του ελληνοϊταλικού πολέμου, Συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας, αναλαμβάνει, να φέρει εις πέρας το ακατόρθωτο.
Η αρτιότητα και μυστικότητα με την οποία τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο, βρίσκει τους κατακτητές εντελώς απροετοίμαστους. Όπως ομολόγησαν «Η έκρηξη της τρομοκρατίας σε τόσο μεγάλη κλίμακα υπήρξε για εμάς, ο μεγαλύτερος αιφνιδιασμός».
Όμως το ευφυές σχέδιο του Αρχηγού Διγενή, δεν ήταν απρόσωπό. Πίσω του υπήρξαν οι ψυχωμένοι εκτελεστές του. Η ομόθυμη και σύσσωμη υποστήριξη, από την συντριπτική και ενθουσιώδη πλειοψηφία του λαού μας.
Με το κατηχητικό, την αναγραφή συνθημάτων και τη ανύψωση σημαιών, με ένα δαιδαλώδες σύστημα των συνδέσμων, και μεταφορά της αλληλογραφίας, όλοι ήθελαν και έλαβαν μέρος.
Ηλικιωμένοι και γυναίκες, όχι μόνον δεν μένουν αμέτοχοι, αλλά αναδεικνύονται σε αφανείς ήρωες. Κατασκευάζουν κρησφύγετα, φιλοξενούν και τροφοδοτούν τις αντάρτικες ομάδες, συμμετέχουν στην παθητική αντίσταση, παρέχουν υπηρεσίες κατασκοπείας. Τα αυτιά και τα μάτια της οργάνωσης απλώνονταν κυριολεκτικά σε κάθε σημείο που βρίσκονταν δυνάμεις του κατακτητή. Μετέφεραν κάθε είδους πληροφορία που είτε θα γλύτωνε ζωές μελών της ΕΟΚΑ, είτε θα στοίχιζε ζωές στον εχθρό.
Οι μεγαλύτεροι, οι πιο ριψοκίνδυνοι συμμετέχουν σε αποστολές παρακολούθησης, κατασκευάζουν αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς και όπλα, συμμετέχουν στις ομάδες κρούσης και στο αντάρτικο.
Ο αιφνιδιασμός των βρετανών, θα δώσει σύντομα θέση στις δόλιες μεθόδους και στην εφαρμογή νέων αναχρονιστικών και απάνθρωπων μέτρων.
Επιβάλλουν μαζικά κατ’ οίκον περιορισμούς, προβαίνουν σε συλλήψεις και προσωποκρατήσεις, χωρίς εντάλματα, χωρίς δίκη. Κλείνουν τα Γυμνάσια και δολοφονούν εν ψυχρώ μαθητές, όπως τον επτάχρονο ήρωα Δημητράκη Δημητριάδη. Αναγκάζονται να ανασύρουν από τα μπουντρούμια του μεσαίωνα τις πιο φρικαλέες μεθόδους ανάκρισης και βασανισμού. Οδηγούν στην αγχόνη με συνοπτικές διαδικασίες αμούστακα παιδιά.
Και πάλιν εις μάτην. Αυτές οι αντεπαναστατικές μέθοδοι υπήρξαν αποτελεσματικές στην Κένυα, στην Παλαιστίνη και στην Μαλαισία. Στην Κύπρο του πάλλοντος ελληνισμού καταδικάζονται συνοπτικά σε αποτυχία.
Κάθε νέα αποικιοκρατική μεθόδευση, κάθε βάναυση απόπειρα να καταπατηθεί η ελληνική ύπαρξη και αξιοπρέπεια, έφερνε ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα. Αναμέναν τη διάχυση του φόβου. Την αποδυνάμωση του επαναστατικού φρονήματος και την απομόνωση των αγωνιστών από τον λαό.
Όμως αγωνιστές, υπήρξαν ολόκληρος ο λαός. Άθελα τους, γιγαντώνουν το απελευθερωτικό πάθος και σφυρηλατούν τον αγωνιστικό πόθο. Το φρόνημα του εξεγερμένου λαού, απογειώνεται.
Όλο και κάποιος Κυριάκος Μάτσης τους υπενθυμίζει ότι ο αυτός ο αγώνας ποιείται για την αρετή και όχι για τα χρήματα. Όλο και κάποιος αντάρτης, όντας περικυκλωμένος, θα τους επαναλάβει, την αρχέγονη απάντηση, ότι «Οι αγωνιστές δεν παραδίνονται, νικούν ή πεθαίνουν».
Αυτό ήταν το ήθος του τετραετούς Αγώνα της ΕΟΚΑ. Και οι ίδιες θυσίες, το ίδιο ελληνικό κλέος, επαναλαμβάνονται σε ένα πρόχειρο κρησφύγετο στον Μαχαιρά και σε ένα ταπεινό αχυρώνα, στο Λιοπέτρι. Επαναλαμβάνονται στα κακοτράχαλα βουνά του Πενταδάκτυλου, στους διαδρόμους του παλαιού Γενικού Νοσοκομείου και στα λημέρια των Σπηλιών.
Αυτοί ήταν οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Φιλήσυχοι και απειροπόλεμοι νέοι και νέες, που ασπαζόμενοι τα ιδανικά της αιώνιας Ελλάδας, μετατράπηκαν σε ακατάλυτα σύμβολα πολεμικής ανδρείας. Με τον αγώνα και τις θυσίες τους, επέκτειναν τα όρια της εθνικής μας αξιοπρέπειας.
Γι’ αυτό και η ευγνωμοσύνη μας, έναντι στους μάρτυρες αλλά και στους εν ειρήνη τελειωθέντες μαχητές της κυπριακής ελευθερίας, θα είναι παντοτινή. Γιατί ανταποκρίθηκαν πρόθυμα και συνειδητά στο κάλεσμα της πατρίδας, αδιαφορώντας ως Έλληνες, για τις δήθεν ακαταμάχητες και κραταιές αυτοκρατορίες. Πέραν και πάνω από όλα, θα συνεχίσουμε να τους τιμούμε γιατί επαναβεβαίωσαν ότι ο αγώνας για ελευθερία υπήρξε πάντοτε, βγαλμένος απ’ τα κόκκαλα των Ελλήνων τα ιερά.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Σε αντιδιαστολή με τις περιπτώσεις άλλων λαών, ο αντιαποικιακός τετραετής του 55-59, δεν υπήρξε ο τελευταίος αγώνας της πατρίδας μας. Το βάρος, της επί σαράντα δύο χρόνια επαίσχυντης παρουσίας τούρκικων στρατευμάτων στα καθαγιασμένα χώματα της πατρίδας μας, μας αναγκάζει σήμερα ξανά, να προσμετρήσουμε, τις ιστορικές μας ευθύνες.
Πρώτιστη επιδίωξη της κυβέρνησης την οποία εκπροσωπώ, ειδικά μετά τη διαχείριση της οικονομικής περιπέτειας, αποτελεί η επικέντρωση των δυνάμεων μας, στις προσπάθειες επίλυσης του κορυφαίου πολιτικού μας προβλήματος.
Δεν αναμέναμε και δεν αναμένουμε ότι το έργο της διαπραγμάτευσης θα είναι εύκολο. Οι προσπάθειες του προέδρου Αναστασιάδη, άρχονται και καθοδηγούνται από την αναγνώριση ενός πολιτικού αξιώματος. Ότι η Ιστορία δεν επιβραβεύει την αδράνεια. Ότι προβλήματα που αφήνονται στο χρόνο, επιλύονται πάντοτε προς όφελος του δυνατού.
Ότι κάθε χρόνος που περνούμε στην κατοχή, δημιουργεί και παγιώνει, είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε όχι, νέες αξιώσεις για τους καταπατητές. Ότι κρυμμένοι πίσω από την διαχρονική τουρκική αδιαλλαξία, κρυμμένοι πίσω από το βόλεμα που προκαλεί η στασιμότητα και πάροδος του χρόνου, συντελούμε εν αγνοία μας στην τουρκοποίηση των κατεχόμενων εδαφών μας.
Από την άλλη, είναι τοις πάσι γνωστό ότι, η επιθυμία μας για ευόδωση των συνομιλιών, δεν συνεπάγεται την αποδοχή οποιασδήποτε λύσης. Αλλά ενός σχεδίου που θα επανορθώνει, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, την εδαφική και συνταγματική διάρρηξη που προκάλεσε η Τουρκία και συντηρεί στο νησί από το 1974. Επιδιώκουμε εκείνη τη λύση, που θα απαλλάσσει την πατρίδα μας από το στρατό κατοχής. Που θα προνοεί τη διασφάλιση των βασικών ελευθεριών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Κανένα σχέδιο λύσης, δεν θα τεθεί ενώπιον του λαού μας, όπως έχει δηλώσει επανειλημμένα ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, χωρίς να ανταποκρίνεται στις νόμιμες διεκδικήσεις της πλευράς μας. Και κανένα σχέδιο λύσης δεν θα τεθεί σε δημοψήφισμα, εάν δεν περιλαμβάνει τις περισσότερες διασφαλίσεις ώστε να μπορεί να γίνει πλειοψηφικά αποδεκτό.
Σε αυτή την προσπάθεια, απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί, η διαφύλαξη της πολιτικής ενότητας και κοινωνικής συσπείρωσης του λαού μας. Βιώνοντας επί δεκαετίες τις ολέθριες συνέπειες της διάσπασης, έχουμε την ιστορική υποχρέωση αυτή τη φορά, να πορευτούμε αδιαίρετοι και μονιασμένοι. Όποιες και εάν είναι οι διαφορές μας. Όποιες και εάν είναι οι αντιρρήσεις μας, μας ενώνει η ιστορική και ηθική μας υποχρέωση. Να τιμήσουμε δηλαδή, όχι στα λόγια αλλά στην πράξη, τους αγώνες και τις θυσίες των ηρώων μας.
Αυτό είναι το δίδαγμα το οποίο αντλούμε από την προσφορά και τις θυσίες των παλικαριών της γενιάς του ’55. Να μην επιτρέψουμε ποτέ, να υποσταλεί το λάβαρο του αγώνα μας. Αυτή είναι η ιστορική μας ευθύνη, έναντι στις απελθούσες και κυρίως στις επερχόμενες γενεές των Ελλήνων της Κύπρου. Γενεές, την επιβίωση των οποίων, οφείλουμε και μπορούμε να διασφαλίσουμε μέσα από την απαλλαγή της κατοχής της πατρίδας μας.
Αιωνία θα είναι η μνήμη των ηρώων μας.
ΙΩΝΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης