Στη συμμετοχή της Κύπρου στον ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης και εσωτερικής ασφάλειας, εστιάζοντας σε θέματα προστασίας από το έγκλημα, και διατήρησης συνθηκών ασφάλειας, καθώς και στην ισονομία, την αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων και τα μέτρα που λαμβάνονται στον τομέα πάταξης της διαφθοράς, αναφέρθηκε ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως κ. Ιωνάς Νικολάου, μιλώντας στη δημόσια συζήτηση με θέμα «Η Ευρώπη της Δικαιοσύνης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της Προστασίας του Πολίτη».
Η συζήτηση, η οποία εντάσσεται σε μια σειρά εκδηλώσεων που είναι αφιερωμένες στις 10 Βασικές Προτεραιότητες του Προέδρου της Επιτροπής Ζαν Κλώντ Γιούνγκερ για την ΕΕ, διοργανώθηκε από την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο και πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα, 28 Νοεμβρίου, στο Σπίτι της ΕΕ.
Αναφερόμενος στα θέματα δικαστικής συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπογράμμισε ότι αυτή στοχεύει στο να διατηρήσει υψηλό επίπεδο ασφάλειας και ελευθερίας στο χώρο της ΄Ενωσης, με συντονισμένη, συνολική και αποτελεσματική καταπολέμηση του οργανωμένου και διεθνικού εγκλήματος, και στα αστικά θέματα επιδιώκει να διευκολύνει ιδιώτες και επιχειρήσεις, όσον αφορά την αποτελεσματική διασυνοριακή άσκηση των δικαιωμάτων τους, μέσω θέσπισης κοινών δικονομικών κανόνων, προσέγγισης νομοθεσιών και απλούστευσης διαδικασιών. «Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως έχει εκτεταμένες αρμοδιότητες ή συναρμοδιότητες στους τομείς της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας, σε ποινικά θέματα και δικαστική συνεργασία σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις», επεσήμανε, υπογραμμίζοντας ότι η συνεργασία στις ποινικές υποθέσεις ενισχύεται περαιτέρω από τη συνέργεια θεσμών όπως είναι η Eurojust, η Europol, το Ευρωπαϊκό Δικαστικό Δίκτυο, οι Κοινές Ομάδες ΄Ερευνας, καθώς και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για την καταπολέμηση αδικημάτων που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της ΄Ενωσης - θεσμός που είναι ακόμα υπό διαπραγμάτευση.
Συγκεκριμένα, ο κ. Νικολάου αναφέρθηκε στα κυριότερα κοινοτικά εργαλεία διεξαγωγής της δικαστικής συνεργασίας στον ποινικό τομέα, στα οποία έχει ρόλο και έργο το Υπουργείο, τα οποία είναι το Ευρωπαϊκό ΄Ενταλμα Σύλληψης, η Απόφαση–Πλαίσιο για την αμοιβαία αναγνώριση ποινικών καταδικαστικών αποφάσεων που επιβάλλουν ποινή φυλάκισης και η Σύμβαση της ΕΕ του 2000 για την αμοιβαία δικαστική συνδρομή σε ποινικές υποθέσεις. Τα τρία εργαλεία αυτά αντιστοιχούν με τις Συμβάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για την έκδοση, τη μεταφορά καταδίκων και την αμοιβαία συνδρομή.
Όσον αφορά τον τομέα της ποινικής δικαστικής συνεργασίας, ο κ. Υπουργός σημείωσε ότι τα τελευταία χρόνια έχει συμφωνηθεί σειρά Οδηγιών βάσει των οποίων θεσπίστηκαν δικονομικά δικαιώματα και εγγυήσεις δίκαιης δίκης που ισχύουν σε όλη την ΄Ενωση, ενδυναμώνοντας με τον τρόπο αυτό την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των δικαστικών συστημάτων, και επομένως διευκολύνοντας την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, παράλληλα με την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων στην ποινική δικαιοσύνη. «Οι Οδηγίες για μετάφραση και διερμηνεία, για το δικαίωμα ενημέρωσης καθόλη τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας και για πρόσβαση σε δικηγόρο έχουν ήδη ενσωματωθεί στην κυπριακή έννομη τάξη, εμπλουτίζοντας το ήδη προστατευτικό νομοθετικό πλαίσιο που ίσχυε, ενώ η επόμενη στη σειρά Οδηγία για τη νομική αρωγή ολοκληρώθηκε και είναι στο τελευταίο στάδιο της συννομοθέτησης», επεσήμανε.
Περαιτέρω, ο κ. Νικολάου είπε ότι στον αστικό τομέα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει αρμοδιότητες ως Κεντρική Αρχή και εξυπηρετεί δικηγόρους και διαδίκους σε διάφορα θέματα δικαστικής συνεργασίας, από τα πιο απλά που είναι η επίδοση δικογράφων και η λήψη μαρτυρίας μέχρι τη διαβίβαση αιτήσεων για δωρεάν νομική αρωγή σε διασυνοριακές υποθέσεις και την αναγνώριση και εκτέλεση διαταγμάτων διατροφής. «Ειδική μορφή δικαστικής συνεργασίας στον αστικό τομέα, και ειδικότερα στον ευαίσθητο τομέα του Οικογενειακού Δικαίου, αποτελεί η εφαρμογή της Σύμβασης της Χάγης του 1980 για τις Αστικές Πτυχές της Διεθνούς Απαγωγής Παιδιών», συμπλήρωσε, αναφέροντας ότι το Υπουργείο, ως η αρμόδια Κεντρική Αρχή για την άσκηση των εξουσιών και την εκπλήρωση των καθηκόντων που προβλέπονται από τη Σύμβαση, διαβιβάζει και παραλαμβάνει κάθε χρόνο περίπου ένα αριθμό 30-35 αιτήσεων για επιστροφή παιδιών.
Δίδοντας έμφαση στο θέμα της πάταξης της διαφθοράς, ο κ. Υπουργός έκανε αναφορά στα μέτρα που έχουν ληφθεί από την Κυβέρνηση και σε όσα είναι υπό υλοποίηση, υπογραμμίζοντας το μήνυμα της μηδενικής ανοχής. Μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Με στόχο την ενδυνάμωση του νομοθετικού πλαισίου για την αποφυγή της διαπλοκής και των κατεστημένων και την προαγωγή της διαφάνειας και της λογοδοσίας, καταθέσαμε στη Βουλή σειρά θεσμικών νομοθετημάτων ή τροποποιήσεων, στα οποία περιλαμβάνονται νομοσχέδια για τη στοιχειοθέτηση ειδικών ποινικών ευθυνών των Υπουργών και Αξιωματούχων, για τη θέσπιση ανώτατου ορίου δύο συνεχών θητειών στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας και τριών συνεχών θητειών στο αξίωμα του βουλευτή καθώς και για προσδιορισμό ορίων στη βουλευτική ασυλία, χωρίς να φαλκιδεύεται το αναφαίρετο δικαίωμα της ελευθερίας έκφρασης ή ψήφου κατά την άσκηση των βουλευτικών καθηκόντων. Παραπλήσιο νομοσχέδιο για προσδιορισμό ορίων στην ασυλία του Προέδρου της Δημοκρατίας εκκρεμεί για νομοτεχνικό έλεγχο».
«Ειδικότερα για την πάταξη της διαφθοράς», πρόσθεσε, «το Υπουργείο Δικαιοσύνης κατέθεσε πακέτο νομοσχεδίων που περιελάμβαναν και τροποποίηση του ΄Αρθρου 15 του Συντάγματος για να αρθεί η αντισυνταγματικότητα των νόμων, γνωστών ως “Πόθεν ΄Εσχες”, με παράλληλες τροποποιήσεις των τελευταίων για ενίσχυση της αποτελεσματικότητας τους. Όπως είναι γνωστό, η τροποποίηση του ΄Αρθρου 15 έχει ψηφισθεί ως η ΄Ενατη Τροποποίηση του Συντάγματος, τα άλλα δε δύο νομοσχέδια ψηφίστηκαν με προσθήκες, σε σχέση με τα αρχικά κείμενα, που ήγειραν πάλι σημεία ενδεχόμενης αντισυνταγματικότητας, γι’ αυτό και έχουν αναφερθεί στο Ανώτατο Δικαστήριο. Είμαστε εν αναμονή της έκβασης των Αναφορών ώστε να οριστικοποιηθούν οι ρυθμίσεις».
Επιπρόσθετα, ο κ. Νικολάου σημείωσε ότι έχουν ψηφισθεί, βάσει νομοσχεδίων που προώθησε το Υπουργείο: H δυνατότητα άρσης του απορρήτου της καταγεγραμμένης επικοινωνίας βάσει δικαστικού διατάγματος, η οποία ενισχύει την αποτελεσματικότητα των διωκτικών αρχών και θα διευκολύνει τη διερεύνηση και των αδικημάτων διαφθοράς, και η ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου και των εξουσιών δέσμευσης και δήμευσης περιουσίας από έσοδα που προέκυψαν λόγω παράνομων δραστηριοτήτων, στις οποίες περιλαμβάνονται και τα αδικήματα της απάτης και της διαφθοράς, καθώς κα η δυνατότητα δέσμευσης και δήμευσης περιουσιών που, εν τω μεταξύ, μεταβιβάστηκαν σε τρίτα πρόσωπα.
Επίσης, συμπλήρωσε, έχει ετοιμαστεί από το Υπουργείο, νομοσχέδιο με συμπληρωματικά μέτρα προστασίας των προσώπων που καταγγέλλουν πράξεις διαφθοράς, τόσο στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα, (whistle blowers), καθώς επίσης και νομοσχέδιο που ρυθμίζει τη δυνατότητα άρσης του απορρήτου της ιδιωτικής επικοινωνίας, η οποία θα είναι επιτρεπτή μόνο μετά την έκδοση δικαστικού διατάγματος, με αυστηρές προϋποθέσεις και όρους, αλλά και τη σύσταση επιτροπής που θα εποπτεύει την αποφυγή καταχρήσεων. «Σε συνδυασμό με το νομοσχέδιο που ρυθμίζει την πρόληψη και καταστολή της χειραγώγησης των αθλητικών γεγονότων, που έχει σταλεί στα κοινοβουλευτικά κόμματα για διαβούλευση, θα ενδυναμώσουμε το νομικό πλαίσιο διερεύνησης και δίωξης της διαφθοράς που μαστίζει το κυπριακό ποδόσφαιρο», είπε.
Ο κ. Νικολάου ανέφερε, επίσης, ότι για την ολιστική αντιμετώπιση του φαινομένου της διαφθοράς, το οποίο είναι οριζόντιο, ευρύ και πολύπτυχο, μετά από Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ετοιμάζεται Εθνική Στρατηγική για την εκπαίδευση, την πρόληψη και την αποτροπή της διαφθοράς στην κοινωνία, στη δημόσια διοίκηση και στον ιδιωτικό τομέα, την αλλαγή αντιλήψεων, την αυξημένη συμμόρφωση στους κανόνες χρηστής διοίκησης και την ενισχυμένη λογοδοσία δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. «Εξάλλου, στα μέτρα που είναι υπό μελέτη περιλαμβάνονται η δημιουργία Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς, η ρύθμιση κανονιστικού πλαισίου για το lobbying, με σκοπό τη μείωση της επίδρασης του στη νομοθετική δράση, και η δημιουργία ιστοσελίδας για υποβολή επώνυμων ή και ανώνυμων καταγγελιών για κρούσματα διαφθοράς, η οποία θα διασφαλίζει απόλυτα την εμπιστευτικότητα της καταγγελίας», πρόσθεσε.
Τέλος, ο κ. Υπουργός αναφέρθηκε και στα μέτρα που έχουν ληφθεί και προωθούνται ειδικότερα για την αποτροπή διαφθοράς ή άλλης παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς στην Αστυνομία, όπως είναι η δημιουργία Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου, η εφαρμογή της εναλλαξιμότητας σε Υπηρεσίες ευάλωτες σε διαφθορά, η θέσπιση κριτηρίων μεταθέσεων, η εφαρμογή προγραμμάτων εκπαίδευσης, η αλλαγή των κριτηρίων πρόσληψης με την κατάργηση της προσωπικής συνέντευξης και την αντικατάσταση της με ψυχομετρικά τεστ και τεστ προσωπικότητας, η δημιουργία οικοσελίδας για υποβολή καταγγελιών.