Ι. Ν. Αγίας Μαρίνας, Ευρύχου
Σεβαστοί γονείς, σύζυγοι, παιδιά και αδέλφια των ηρώων μας,
Συναγωνιστές τους,
Ελληνίδες και Έλληνες,
Μέσα από την καταδίκη των επονείδιστων επετείων του 1974, αναβιώνουν κάθε χρόνο αυτές τις ημέρες, οι θύμησες και ο πόνος. Σαράντα τρία δίσεκτα χρόνια, διατηρούν την πατρίδα μας κολοβωμένη από την βία των τουρκικών όπλων. Την βρίσκουν να παραμένει ακόμα, ως μία από τις μελανότερες εξαιρέσεις του διεθνούς δικαίου και νομιμότητας.
Σήμερα, που ο πόνος γίνεται οργή και το άδικο αποφασιστικότητα, οφείλουμε να επιτελέσουμε το πρώτιστο και ακατάλυτο μας καθήκον. Να μνημονεύσουμε θρησκευτικά και εθνικά, τους πεσόντες κατά το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή, προσευχόμενοι παράλληλα για τη ταχεία διαλεύκανση της τύχης των αγνοούμενων συμπατριωτών μας. Υποχρέωση μας όμως αποτελεί ταυτόχρονα, μέσα από την ιστορική ανασκόπηση, η άντληση εκείνων των διδαγμάτων που θα μας φρονηματίσουν από τα εγκληματικά λάθη του παρελθόντος. H ιστορία άλλωστε, δεν πρέπει να αποτελεί τίποτε άλλο, παρά τη φωνή των νεκρών που διδάσκει τους ζώντες.
Για την ευκαιρία να βρεθώ ξανά, σε μέρη οικεία και ανάμεσα σε πρόσωπα προσφιλή, αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο και τα Μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου Ευρύχου και προπάντων, τις οικογένειες των ηρώων μας. Ταυτόχρονα, εκ μέρους της κυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη την οποία εκπροσωπώ, επιτρέψετε μου να μεταφέρω τα εύσημα σε όλους ανεξαίρετα τους συντελεστές για την αληθινά πατριωτική σας πρωτοβουλία. Ανάχωμα έναντι στην προελαύνουσα λήθη, οι εθνικές εκδηλώσεις μνήμης, φέρουν ειδικά αυτήν την περίοδο, αυξημένη ηθικοπλαστική αξία.
Φίλες και φίλοι,
«Δέκα χρόνια έστελλε τις μέλισσές του ο Ονήσιλος,
να μας κεντρίσουν,
να μας ξυπνήσουν,
να μας φέρουν ένα μήνυμα.
Δέκα χιλιάδες μέλισσες έστειλε ο Ονήσιλος
κι όλες ψοφήσανε απάνω στο παχύ μας δέρμα
χωρίς τίποτα να νιώσουμε.»
Στην γλαφυρότητα του λόγων του ποιητή Παντελή Μηχανικού, συνοψίζεται η τραγική υποτίμηση του κινδύνου της τουρκικής επιβουλής.
Πολλά και κυρίως αδυσώπητα τα ερωτήματα. Αφορούν, όχι το πώς, αλλά κυρίως το γιατί καταλήξαμε, στα απεχθή γεγονότα του 74. Γιατί, λίγα μόλις χρόνια μετά το πέρας του επιτυχή αντιαποικιακού αγώνα της ΕΟΚΑ και την κατάκτηση της ανεξαρτησίας μας, οδηγήσαμε την πατρίδα και τον λαό μας σε νέες επικίνδυνες ατραπούς; Γιατί, αντί να εγκαινιάσουμε μια νέα περίοδο ειρήνης και ευημερίας, υποκύψαμε στο αποτρόπαιο πειρασμό; Γιατί, επιτρέψαμε στα εμφιλοχωρούντα ζιζάνια της διχόνοιας, του φανατισμού και της παραταξιακής πόλωσης, να αναφυούν ανάμεσα μας;
Αγνοώντας τα μηνύματα της τουρκανταρσίας του ’63. Λησμονώντας τους πρώτους βομβαρδισμούς της Τηλλυρίας το ‘64, τον κίνδυνο της τουρκικής επιβουλής μετά τα γεγονότα της Κοφίνου το ’67; Άμεσες και ευθείς απειλές, που αντί να μας θέσουν σε εγρήγορση, μας βρήκαν διασπασμένους σε ενωτικούς και ανθενωτικούς, μακαριακούς και γριβικούς. Μας βρήκαν, να λησμονούμε ξανά, την προειδοποιητική παρακαταθήκη του Σολωμού πως «σαν μισούνται ανάμεσα τους, δεν τους πρέπει λευτεριά».
Ελληνίδες και Έλληνες,
Το πρωινό της αποφράδας Δευτέρας 15 Ιουλίου, η χούντα του Ιωαννίδη, γίνεται το μέσο εξυπηρέτησης ξένων συμφερόντων και εκτελεί το πραξικόπημα εναντίον της νόμιμης κυβέρνησης του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Μεσούσης της ψυχροπολεμικής διένεξης και άπειρη διπλωματικά, η χώρα μας πληρώνει το τίμημα της προνομιακής γεωπολιτικής της αξίας. Οι Έλληνες της Κύπρου, οικτρά παρασυρμένοι, στρέφουν τα όπλα κατά αλλήλων και η πρώτη πράξη της πατριδοκτόνου τραγωδίας, έχει ήδη συντελεστεί.
Οι πλέον αξιόμαχες μονάδες της Εθνικής Φρουράς, μεταφέρονται εγκληματικά στην Επαρχία Πάφου και άλλες, οδηγούνται στην Αμμόχωστο και στην Μόρφου. Οι βόρειες ακτές της επαρχίας Κερύνειας, το μαλακό υπογάστριο σε περίπτωση τουρκικής εισβολής, παραμένουν παρά τους αμυντικούς σχεδιασμούς, ανεξήγητα ανυπεράσπιστο.
Και ενώ η πατρίδα μας μετρά τα θύματα της εμφύλιας παράκρουσης, η Άγκυρα καταστρώνει τα επικείμενα και άνομα επεκτατικά της σχέδια. Στις 17 του μήνα, συγκεντρώνονται στο λιμάνι της Μερσίνας τα αποβατικά και αρματαγωγά σκάφη. Από τις 18 του Ιούλη, η κίνηση στο αεροδρόμιο των Αδάνων κορυφώνεται. Οι υποκλοπές από την ανταλλαγή σημάτων μεταξύ των Τουρκοκυπρίων και Αδάνων καταδεικνύουν τον κυοφορούμενο κίνδυνο.
Οι ελληνικές πρεσβείες του εξωτερικού, καθώς και οι Έλληνες επιτελείς του ΝΑΤΟ στη Σμύρνη, τηλεγραφούν τον κίνδυνο προς την Αθήνα. Όλα και όλοι καταλήγουν ότι επίκειται εισβολή. Αθήνα όμως και Λευκωσία, παραμένουν προδοτικά απαθείς ακόμα και όταν, ξένα πρακτορεία μεταδίδουν εικόνες από τον απόπλου της νηοπομπής. Το ημερολόγιο έγραφε 19 Ιουλίου 1974. Ήταν η τελευταία νύχτα, που κοιμηθήκαμε λεύτεροι…
Με τις κερκόπορτες ανοικτές, η Τουρκία δράττεται της ευκαιρίας που επιζητεί επί σειρά ετών. Επικαλούμενη τη Συνθήκη Εγγυήσεων και με πρόσχημα την επαναφορά της συνταγματικής τάξης, τις αυγινές ώρες του Σαββάτου, μαγαρίζει τα χώματα της Κύπρου.
Τριάντα έξι και πλέον χιλιάδες στρατεύματα, 80 μαχητικά αεροσκάφη, δεκάδες άρματα μάχης και είκοσι ναυτικά μέσα, συνοδευόμενα από 5 αντιτορπιλικά, εφορμούν από τις τουρκικές βάσεις. Ξεκινούν μόνο και αφού, λαμβάνουν τη διαβεβαίωση ότι δεν θα συναντήσουν απέναντι τους, καμία οργανωμένη αντίσταση.
Και όμως. Παρά την συντριπτική αριθμητική και τεχνολογική τους υπεροχή, παρά την οργανωμένη αποδιοργάνωση της Εθνικής Φρουράς, στο μικροεπίπεδο των μαχών, συγγράφονται σελίδες αξιομνημόνευτης ελληνικής αρετής. Κάποιοι, πατριώτες διοικητές λόχων και μονάδων, οπλίζουν αγνοώντας τις χουντικές υποδείξεις για αυτοσυγκράτηση.
Κάποιοι θα επαναλάβουν το «Μολών Λαβέ» του Λεωνίδα. Το «πάντες αυτοπροαιρέτως αποθάνουμεν» του Παλαιολόγου. Παρά την προδοσία, κάποιοι, πεισματικά επιμένουν να φανούν συνεπείς με το ιστορικό συναπάντημα. Αυτοί οι ανδρείοι, αναγκάζουν τους Τούρκους επιτελείς να ομολογήσουν αργότερα ότι, στο επιχειρησιακό επίπεδο ο αναμενόμενος περίπατος εξελίχθηκε αρχικά, σε πραγματική κόλαση. Ότι, τις πρώτες κρίσιμες ώρες, η επιχείρηση υπήρξε απολογιστικά, παταγώδης για τους ίδιους αποτυχία.
Σε αυτά τα παλικάρια υποκλινόμαστε σήμερα. Σε αυτούς που τις πρώτες ώρες της εισβολής, βρήκαν το θάρρος με τον ισχνό και απαρχαιωμένο τους οπλισμό, να παλέψουν και να οδηγήσουν σε καθήλωση τα αποβατικά στίφη του εχθρού, στις ακτές του Πέντε Μίλι. Ανακαλούμε στην μνήμη μας, την ανδρεία των Καταδρομέων, που με το θάρρος και την αυταπάρνηση τους πάτησαν σε όλες σχεδόν τις κορυφές του Πενταδακτύλου. Κάνοντας πράξη πως «ο τολμών νικά», κατατρόπωσαν τον εχθρό όπου και τον έβρισκαν.
Στους γενναίους της ΕΛΔΥΚ, που ο Τούρκος δεν τους νίκησε ποτέ. Είτε προελαύνοντας νικηφόρα προς τον καλά οχυρωμένο θύλακα του Κιόνελι, είτε υπερασπιζόμενοι μέχρις εσχάτως τον δυτικό τομέα της Λευκωσίας κατά την επική μάχη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, κατά τον Αττίλα ΙΙ. Σε αυτούς, που όρθωσαν κυριολεκτικά το κορμί τους μπροστά στα τουρκικά άρματα, παραμένοντας στα ορύγματα τους για να καλύψουν την οπισθοχώρηση των συναδέλφων τους. Σε αυτούς που έλαβαν μέρος σε μια από τις πιο άνισες μάχες του αιώνα, υπακούοντας ευπειθώς στο πρόσταγμα του αείμνηστου λοχαγού Σταυριανάκου: «Είμαστε Ελληνες, ούτε βήμα πίσω».
Αυτούς σύμφωνα με τον ποιητή, περισσότερη τιμή τους πρέπει, γιατί γνώριζαν ότι ο Εφιάλτης είχε ήδη φανεί και «οι Μήδοι, επιτέλους θα διαβούνε». Από το μακρύ και ένδοξο μαρτυρολόγιο της κυπριακής ελευθερίας, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η συνεισφορά της ηρωοτόκου Ευρύχου. Σε αυτό κατατάσσεται ο έφεδρος λοχίας, Κώστα Κωνσταντίνου. Ο ατρόμητος καταδρομέας, επί δεκαετίες αγνοούμενος, ο οποίος ξεψύχησε πολεμώντας με αυταπάρνηση τον εισβολέα στο Πιλέρι της Κερύνειας.
Κατατάσσεται ο εικοσάχρονος Μιχαήλ Κινάνης. Ο μονάκριβος γιος της Βαλεντίνας και Θεοχάρη Κινάνη, ο οποίος μαζί με τα υπόλοιπα παλικάρια του 256, αγωνίστηκαν ευκλεώς ενάντια στην ύπουλη προέλαση των Τούρκων στην περιοχή Καραβά – Λαπήθου.
Στην Κοινότητα που αγάπησε και τον αγάπησε, επέστρεψε μετά από σαράντα ένα χρόνια αγωνίας και ο Φοίβος Παυλίδης. Αναπαύεσαι σήμερα Φοίβο εν ειρήνη, αφού εξετέλεσες με τους υπόλοιπους καταδρομείς, την αποστολή σας στην Άσπρη Μούττη, στην Αγύρτα.
Ο δεκαεννιάχρονος Μιχαλάκης Σκουφάρης, επίσης παραμένει αθάνατος. Στρατιώτης του 256, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στις 27 Ιουλίου, ηγούμενος ομάδας συμπολεμιστών του στο Αγριδάκι, χτυπημένος θανάσιμα από τούρκικο όλμο.
Θυσία στο βωμό της τιμής και της εθνικής αξιοπρέπειας, έδωσε τη ζωή του και ο Γεώργιος Μιχαήλ. Με καταγωγή από τον Γερόλακκο και ενταφιασμένος στην Κοινότητα μας, ο ήρωας μας δείχνει το δρόμο του χρέους και της αποστολής προς την πατρίδα.
Μια πατρίδα που σήμερα, που ασφυκτιά υπό το βάρος της επαίσχυντης παρουσίας σαράντα και πλέον χιλιάδων, τούρκικων στρατευμάτων. Η οποία ανέχεται την αναχρονιστική ουλή της γραμμής καταπαύσεως του πυρός και το προκλητικό σύμβολο στον Πενταδάκτυλο, του παράνομου πολιτειακού μορφώματος της Άγκυρας. Τα χιλιάδες θύματα, οι πρόσφυγες και οι αγνοούμενοι, η εθνοκάθαρση και ο εποικισμός, η παράνομη εκμετάλλευση των περιουσιών μας και η υβριστική βεβήλωση της θρησκευτικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ασφυκτιούν την πατρίδα μας, για σαράντα τρία πέτρινα χρόνια ανελευθερίας.
Φίλες και φίλοι,
Χρεωμένοι έναντι της θυσίας των τιμώμενων σήμερα ηρώων, δεν διαθέτουμε την πολυτέλεια να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες για επανένωση της πατρίδας μας. Δεν διαθέτουμε την πολυτέλεια να κρυβόμαστε πίσω από τις προκλητικές αξιώσεις τις οποίες ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, συναντά απέναντι του στις συνομιλίες. Όσο και εάν μας απογοητεύουν και μας εξοργίζουν. Όσο και εάν αυτές συνοδεύονται, από τη συντήρηση κλίματος έντασης και αμφισβήτησης των νόμιμων και κυρίαρχων μας δικαιωμάτων.
Τριάντα πέντε αιώνες ιστορίας, μας παρατηρούν. Παρατηρούν εάν θέτουμε πάνω από το συμφέρον του τόπου, τις μυωπικές καθημερινές κομματικές και προσωπικές μας επιδιώξεις. Εάν διαθέτουμε τη διάθεση, να απαλλαγούμε από τα σύνδρομα της εσωστρέφειας και της αντιπαράθεσης. Εάν έχουμε αφομοιώσει το δίδαγμα από τα ασύγγνωστα λάθη και τις ολέθριες συνέπειες τους, από την τελευταία φορά που σταθήκαμε ο ένας απέναντι στον άλλο.
Ενωμένοι, συνεχίζουμε τις προσπάθειες κάμψης της τουρκικής αδιαλλαξίας. Αξιοποιούμε τα οφέλη του συντονισμού με την Αθήνα, στα πλαίσια της κοινής διπλωματικής μας συμπόρευσης. Με ομόπνοες τις πολιτικές και κοινωνικές συνιστώσες, διαμορφώνουμε τις προϋποθέσεις δικαίωσης του, χειμαζόμενου από την τουρκική κατοχή, λαού μας. Αδιάσπαστοι και αποφασισμένοι να παραδώσουμε στη νέα γενιά, τη δυνατότητα να δημιουργήσει το μέλλον της, σε ένα ευρωπαϊκό, σύγχρονο και ισότιμο, ανάμεσα στα υπόλοιπα, κράτος.
Ένα συνεταιριστικό, αναλογικά, κράτος με τους Τουρκοκύπριους, το οποίο θα παύσει να είναι δέσμιο συστημάτων ασφάλειας και εγγυήσεων που συνομολογήθηκαν τον περασμένο αιώνα και αντανακλούσαν τις γεωπολιτικές ισορροπίες και συμφέροντα της εποχής τους. Θα ήταν καταδικαστικό και γι’ αυτό και δεν πρόκειται να συναινέσουμε, στην επιμονή της πρωταίτιας του κυπριακού προβλήματος, να διατηρηθεί το σύστημα ασφάλειας που η ίδια παραβίασε.
Ελληνίδες και Ελληνες,
Αυτό είναι, μετουσιωμένο στο σήμερα το χρέος το οποίο αντλούμε μέσα από την καταδίκη των αποφράδων επετείων του ‘74. Να μην επιτρέψουμε την επανάληψη της διχόνοιας, της προδοσίας, της εθνικής καταστροφής. Να μην επιτρέψουμε, τα τουρκοκρατούμενα μέρη μας, να προστεθούν στον κατάλογο των χαμένων πατρίδων του ελληνισμού. Αναλώνοντας προς αυτό το σκοπό, το άπαν των προσπαθειών μας για κατάληξη επί μιας δίκαιης και λειτουργικής από την πρώτη ημέρα, συμφωνίας. Χωρίς ρήτρες, μελλοντικά δικαιώματα αναθεώρησης, χωρίς στρατεύματα και κηδεμόνες.
Αυτή είναι η οφειλή μας. Και σε αυτόν μας τον αγώνα, ας πάρουμε κατά τον ποιητή «μια σταγόνα από το αίμα των ηρώων μας και να μπολιάσουμε το δικό μας».
Αιωνία θα είναι η μνήμη των ηρώων μας και Καλή Λευτεριά στην πατρίδα μας.
ΙΩΝΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης