Τα 3 νομοσχέδια που βρίσκονται για συζήτηση σήμερα ενώπιον σας, αποτελούν συνέχεια ενός ολοκληρωμένου και φιλόδοξου προγράμματος μεταρρυθμίσεων, ώστε η δικαιοσύνη να απονέμεται έγκαιρα στον πολίτη.
Στο πλαίσιο αυτό έχουν ήδη συσταθεί και λειτουργούν το Διοικητικό Δικαστήριο και το Διοικητικό Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας, ενισχύθηκαν τα Δικαστήρια με τη δημιουργία νέων θέσεων Δικαστών, επεκτάθηκε το σύστημα στενοτύπησης για την άμεση καταγραφή των πρακτικών της δικαστικής διαδικασίας και ψηφίσθηκε η νομοθεσία για την ίδρυση Σχολής Δικαστών.
Άμεση προτεραιότητα έχει δοθεί στο έργο της εκκαθάρισης των καθυστερημένων υποθέσεων στα Δικαστήρια, ενώ έχει ολοκληρωθεί ο καθορισμός αντικειμενικών κριτηρίων και της διαδικασίας τόσο της αξιολόγησης και πρόσληψης νέων Δικαστών, όσο και της προαγωγής των Δικαστών. Σημαντική είναι επίσης και η εφαρμογή του i-justice στις 21 Ιουλίου και βρίσκεται σε εξέλιξη ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης των δικαστηρίων με την εφαρμογή του e-justice.
Όλα όσα ανέφερα επιτεύχθηκαν χάρη στη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων, στην εντατική εργασία, αφιερώνοντας χρόνο και κόπο, μέσα από διαδικασίες συναινετικής προσέγγισης και καλής θέλησης.
Τα 3 νομοσχέδια που εκκρεμούν σήμερα ενώπιον σας αποτελούν συνέχεια του έργου που έχει μέχρι στιγμής επιτευχθεί και αποτελούν το επίκεντρο της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας για γρήγορη απονομή της δικαιοσύνης. Εύχομαι με την ολοκλήρωση αυτών, να ολοκληρωθεί η όλη προσπάθεια, πρόσθετα, με τη συζήτηση και ψήφιση του νομοσχεδίου για την επέκταση των κλιμάκων δικαιοδοσίας, καθώς επίσης και των νομοσχεδίων που αναφέρονται στη σύσταση και λειτουργία του Εμπορικού Δικαστηρίου και Ναυτοδικείου.
Μέσα από αυτό τον σχεδιασμό εκσυγχρονίζεται ολόκληρο το σύστημα της δικαιοσύνης, αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της εκδίκαση των καθυστερημένων υποθέσεων στα Δικαστήρια που ξεπερνούν τις 42 χιλιάδες πρωτόδικες υποθέσεις και τις 5 χιλιάδες εφέσεις, και παραδίδουμε στην κοινωνία αυτό που της ανήκει: την εύρυθμη λειτουργία του δικαστικού συστήματος, τη γρήγορη απονομή δικαιοσύνης και την αναβάθμιση της ποιότητάς της.
Ερχόμενοι τώρα στα τρία (3) νομοσχέδια, που βρίσκονται σήμερα ενώπιον της Επιτροπής σας για συζήτηση και αποτελούν το επίκεντρο του εν λόγω νομοθετικού προγράμματος, αφού αφορούν τη δομή και ειδικότερα την ανώτατη βαθμίδα του ναού της δικαιοσύνης. Τα εν λόγω νομοσχέδια είναι το αποτέλεσμα ευρείας διαβούλευσης με εκπροσώπους των κομμάτων της προηγούμενης Επιτροπής Νομικών, καθώς επίσης τον Πρόεδρο του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου.
Με την ανάληψη των καθηκόντων μου, ξεκίνησα ένα νέο κύκλο επαφών και είχα συναντήσεις μέχρι στιγμής με την Πρόεδρο και τα μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου, τον Πρόεδρο και τα μέλη του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου ξεκίνησα και ελπίζω ότι μέχρι το τέλος του μηνός θα ολοκληρώσω τις συναντήσεις μου με όλα τα κόμματα.
Στόχος των συναντήσεων μου είναι να εντοπίσω τις διαφωνίες ή και επιφυλάξεις των εμπλεκομένων και ν’ ανταλλάξω μαζί τους απόψεις, προκειμένου μαζί να καταλήξουμε στις λύσεις που θα οδηγήσουν στον τελικό στόχο.
Θα συνεχίσω την προσπάθεια μου και τον κύκλο επαφών μου και είμαι σίγουρη ότι με καλή θέληση θα γεφυρώσουμε τις διαφορές, ώστε τα νομοσχέδια να οδηγηθούν ενώπιον της Ολομέλειας της Βουλής και να ψηφιστούν, το συντομότερο δυνατόν.
Θα παρουσιάσω συνοπτικά τα 3 νομοσχέδια, ώστε και τα νέα μέλη της Επιτροπής Νομικών να καταστούν γνώστες του όλου εγχειρήματος στο οποίο αποσκοπούν.
Θα ξεκινήσω από το βασικότερο για τους σκοπούς της συζήτησης μας νομοσχέδιο, αφού σε αυτό περιλαμβάνονται οι πλείστες ρυθμίσεις, δηλαδή «Ο περί Απονομής της Δικαιοσύνης (Ποικίλαι Διατάξεις) (Τροποποιητικός) Νόμος του 2019»:
• Με βάση το νομοσχέδιο, η νέα δομή του Δικαστηρίου διαλαμβάνει το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο και το Ανώτατο Δικαστήριο. Στόχος του νομοσχεδίου είναι η διασφάλιση του απαραίτητου αλληλοελέγχου, συμπληρώνοντας έτσι ένα σημαντικό κενό που υπάρχει σε ότι αφορά τα checks and balances, η ενίσχυση της διαφάνειας, που αποτελούν συστάσεις της GRECO. Παράλληλα, διασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία της ανώτατης δικαστικής δομής και αποφεύγεται η συγκέντρωση υπερεξουσιών στο ίδιο σώμα. Επιστρέφουμε στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό στις πρόνοιες του Συντάγματος και παρέχεται η δυνατότητα για εξειδίκευση.
Ταυτόχρονα, με το νομοσχέδιο δίδεται τριτοβάθμια δικαιοδοσία στα δύο αυτά Δικαστήρια, σε καθορισμένες περιπτώσεις.
Σχετικά με τη συγκεκριμένη δομή υπάρχουν επιφυλάξεις και διαφορετικές απόψεις, με εισήγηση να παραμείνει το Ανώτατο στη σημερινή του δομή, χωρίς ωστόσο να έχουμε συγκεκριμένες εισηγήσεις, προκειμένου να διαφυλαχθούν οι σκοποί στους οποίους αναφέρθηκα προηγουμένως. Θα έχουμε την ευκαιρία μέσα από τη συζήτηση ενώπιον σας να ακουστούν οι θέσεις των εμπλεκομένων και να δοθούν στη Βουλή τα ανάλογα επιχειρήματα.
Ωστόσο, χαιρετίζω τη δήλωση του Ανωτάτου Δικαστηρίου που βρίσκεται ενώπιον της Βουλής, ότι οποιοιδήποτε προβληματισμοί και σκέψεις που δημοκρατικά αναπτύχθηκαν δεν αναιρούν, με δεδομένες τις θέσεις των μελών του Σώματος, την επιθυμία και την αποφασιστικότητα του Ανωτάτου Δικαστηρίου να προωθηθεί η καθυστερημένη ήδη μεταρρύθμιση.
• Ταυτόχρονα, με το νομοσχέδιο δημιουργείται νέο ξεχωριστό Εφετείο, με 16 Δικαστές. Το Εφετείο θα εκδικάζει όλες τις εφέσεις και όλα τα προνομιακά εντάλματα, τόσο σε πρώτο βαθμό, όσο και κατ’ έφεση, δικαιοδοσία που σήμερα την έχει το Ανώτατο Δικαστήριο. Το Εφετείο δύναται να απαρτίζεται από Τμήματα πολιτικής, ποινικής και αναθεωρητικής δικαιοδοσίας.
Πιστεύουμε ότι το Εφετείο θα ενισχύσει τη μεγάλη προσπάθεια για την αντιμετώπιση του όγκου των καθυστερημένων εφέσεων, του λεγόμενου backlog.
Όπως ήδη ανέφερα, σήμερα εκκρεμούν πέραν των 5 χιλιάδων εφέσεων. Μάλιστα, σε πρόσφατη συνέντευξη του, ο Διευθυντής Μεταρρύθμισης των Δικαστηρίων, χαρακτήρισε τις καθυστερημένες υποθέσεις ως τον καλπάζοντα «καρκίνο» των δικαστηρίων. Όλοι γνωρίζουμε ότι η εκδίκαση μιας έφεσης μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 7 χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί. Και επίσης όλοι αναγνωρίζουμε ότι κάθε μέρα που περνά, το backlog ολοένα και αυξάνεται.
Ταυτόχρονα, χαιρετίζω ότι σε σχέση με τη ίδρυση του Εφετείου δεν διαπίστωσα οποιαδήποτε διαφωνία και η δημιουργία ξεχωριστού Εφετείου αποτελεί, στο βαθμό που γνωρίζω, ομόφωνη αποδοχή.
• Πρόσθετα, με τα νομοσχέδια ιδρύεται Γνωμοδοτικό Δικαστικό Συμβούλιο, ένα ανεξάρτητο Συμβούλιο, το οποίο θα ενεργεί ως συμβουλευτικό όργανο για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αναφορικά με την καταλληλότητα προσώπων υποψήφιων για διορισμό ως Δικαστών της ανώτατης βαθμίδας.
Ουσιαστικά, η πρόνοια αυτή του νομοσχεδίου αποσκοπεί στο να δώσει νομοθετικό ένδυμα στη μέχρι σήμερα ακολουθούμενη πρακτική στον διορισμό των Δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Επίσης, με μεγάλη μου ικανοποίηση αναφέρω ότι ούτε αυτή η πρόνοια έτυχε ένστασης ή οποιασδήποτε διαφορετικής θέσης από τους εμπλεκόμενους, παρά μόνο της επιφύλαξης του Ανωτάτου Δικαστηρίου σε ότι αφορά τη σύνθεση του Συμβουλίου.
• Διατηρείται το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, που είναι αρμόδιο για τον διορισμό, την προαγωγή, τη μετάθεση, τον τερματισμό της υπηρεσίας, την απόλυση και την πειθαρχική εξουσία των πρωτόδικων Δικαστών και των Δικαστών του Εφετείου και διαφοροποιείται η σύνθεση του, ώστε να απαρτίζεται από 7 Δικαστές διαφόρων βαθμίδων, εξαιρουμένων των Δικαστών του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, και διευρύνεται ώστε να συμμετέχουν ο Γενικός Εισαγγελέας και ο Πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου.
Σκοπός της διεύρυνσης είναι να επιτυγχάνεται ευρύτερη και δημοκρατικότερη εκπροσώπηση στην επιλογή των καταλληλότερων, χωρίς να επηρεάζεται η αυτονομία του Συμβουλίου.
Εναρμονιζόμαστε έτσι με τις συστάσεις ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών για την ανάγκη διεύρυνσης της σύνθεσης των δικαστικών συμβουλίων.
Επί του συγκεκριμένου σημείου, σημειώνω ότι υπάρχει η διαφωνία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, με το επιχείρημα ότι η διευρυμένη σύνθεση του Συμβουλίου παραβιάζει το Άρθρο 157 του Συντάγματος, το οποίο είναι θεμελιώδες, περιλαμβάνεται στη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης της Δημοκρατίας και δεν μπορεί να τροποποιηθεί. Επί του σημείου θα έχετε την ευκαιρία να ακούσετε επιφυλάξεις και απόψεις, ώστε να διευκολυνθεί η συζήτηση επί του θέματος.
• Θεωρώ σημαντικό να επισημάνω στη Βουλή ότι οι αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου θα ελέγχονται, σε περίπτωση προσβολής από τους επηρεαζόμενους Δικαστές ή δικηγόρους, από το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο που θα ενεργεί στην περίπτωση αυτή ως Δευτεροβάθμιο Δικαστικό Συμβούλιο ασκώντας ακυρωτικό έλεγχο επί των αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου. Η ρύθμιση αυτή έρχεται να καλύψει το κενό του ελέγχου των αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου, προσφέροντας τα checks and balances που επιθυμεί η Greco.
• Ο πειθαρχικός έλεγχος των Δικαστών του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου ή του Ανωτάτου Δικαστηρίου, επιτυγχάνεται μέσα από τα αντίστοιχα δικαστήρια που ενεργούν ως δικαστικά συμβούλια, ανάλογα με την περίπτωση, επαναφέροντας ουσιαστικά σε ισχύ τα Άρθρα 133.8 και 153.8 του Συντάγματος, που σήμερα λόγω του ενιαίου του Ανωτάτου Δικαστηρίου, είναι ανενεργά.
Το δεύτερο νομοσχέδιο που έχετε ενώπιον σας, με τίτλο «Ο περί της Εικοστής Δεύτερης Τροποποίησης του Συντάγματος Νόμος του 2019»:
• Τροποποιεί το Άρθρο 144 του Συντάγματος, που αφορά τον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων, το οποίο σήμερα είναι επίσης ανενεργό, στη βάση νομολογίας.
Συγκεκριμένα, παρέχεται η δυνατότητα στα πρωτόδικα δικαστήρια και το Εφετείο (είτε με πρωτοβουλία του ίδιου του δικαστηρίου, είτε μετά από αίτημα ενός εκ των διαδίκων), να παραπέμπουν στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο ένα συνταγματικό θέμα (όταν αυτό είναι ουσιώδες για την έκβαση της υπόθεσης ενώπιον τους) για να κριθεί από το τελευταίο. Στην περίπτωση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, αυτό είναι υποχρεωτικό.
Να σημειωθεί ότι οποιαδήποτε παραπομπή πρέπει να τύχει της έγκρισης του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Επισημαίνω ότι η τροποποίηση αυτή τυγχάνει επιφυλάξεων από το Ανώτατο Δικαστήριο.
Τέλος, το τρίτο νομοσχέδιο φέρει τίτλο «Ο περί Δικαστηρίων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2019».
Με μεγάλη μου ικανοποίηση, διαπιστώνω ότι δεν υπάρχει οποιαδήποτε διαφωνία σε ότι αφορά τις ρυθμίσεις αυτού του νομοσχεδίου. Προς γνώση της Βουλής, με τις πρόνοιες του νομοσχεδίου:
• Μεταφέρεται στα Επαρχιακά Δικαστήρια (Προέδρους Επαρχιακών Δικαστηρίων ή Ανώτερους Επαρχιακούς Δικαστές) η δικαιοδοσία εκδίκασης υποθέσεων ναυτοδικείου, που σήμερα εμπίπτει στη δικαιοδοσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ως ήταν επιθυμία του τελευταίου και υποστηρίζεται από τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο.
• Με το νομοσχέδιο, προνοείται πλέον απεριόριστο δικαίωμα έφεσης σε όλες τις ενδιάμεσες αποφάσεις, ενώ σήμερα στις ενδιάμεσες αποφάσεις παρέχεται έφεση υπό περιορισμούς (μόνο στις απόλυτα καθοριστικές ως προς το αποτέλεσμα τους για τα δικαιώματα των διαδίκων).
Από τη στιγμή που δημιουργείται το Εφετείο, θεωρήθηκε ότι οι λόγοι για τους οποίους υπήρχαν οι περιορισμοί, εκλείπουν.
Τα 3 νομοσχέδια που έχετε σήμερα ενώπιον σας, έτυχαν ευρεία διαβούλευσης, αναμένεται να αναδιαμορφώσουν εκ βάθρων την απονομή της δικαιοσύνης στην χώρα μας. Εύχομαι να οδηγηθούν το συντομότερο στην Ολομέλεια για ψήφιση.
Διιστάμενες απόψεις πάντοτε θα υπάρχουν, και είναι σεβαστές. Θα συνεχίσω την προσπάθεια για να πετύχω τη μέγιστη δυνατή συναίνεση διατηρώντας επικοινωνία με το ΑΔ τα πολιτικά κόμματα και τον ΠΔΣ ενόσω η συζήτηση στη βουλή διαρκεί. Ωστόσο οι συζητήσεις δεν μπορεί να είναι ατέρμονες.
Η μεταρρύθμιση πρέπει να συνεχίσει. Φθάσαμε στο στάδιο τελικών αποφάσεων και η Βουλή θα έχει τον τελευταίο λόγο.
Παραμένω στη διάθεσή σας.