Τιμημένοι αγωνιστές και συγγενείς των ηρώων μας,
Ελληνίδες και Έλληνες,
Με αισθήματα συγκίνησης και εθνικής υπερηφάνειας, μνημονεύουμε σήμερα έναν από τους σπουδαιότερους γιους που ανέδειξε ποτέ η πατρίδα μας. Τον αρχάγγελο του κυπριακού ξεσηκωμού, τομεάρχη Κερύνειας και ακατάβλητο αγωνιστή της ΕΟΚΑ, Κυριάκο Χριστοφή Μάτση.
Πριν από οτιδήποτε άλλο, επιθυμώ να ευχαριστήσω το Σύνδεσμο Εφέδρων Αξιωματικών Κερύνειας, τους Συνδέσμους Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-59, το Σωματείο «Μάτσης Δικώμου» καθώς και το Σωματείο Δρομέων Κύπρου «Περικλής Δημητρίου», για τη τιμητική σας πρόσκληση. Τόσο εκ μέρους της Κυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη την οποία εκπροσωπώ, αλλά και προσωπικά, επιτρέψετε μου καταρχάς να σας συγχαρώ, καθότι συντηρείτε, μέσα από εθνικές εκδηλώσεις όπως τη σημερινή, άσβεστη τη μνήμη της απαστράπτουσας εθνικής μορφής του Κυριάκου Μάτση. Και στις ιστορικές ώρες που διάγει σήμερα ο τόπος μας, πατριωτικές δράσεις όπως τις δικές σας, καθίστανται ίσως, σημαντικότερες από ποτέ.
Γυρίζουμε σήμερα πίσω το χρόνο, για να ανασκοπήσουμε τα ιστορικά βήματα του σπουδαίου ανδρός. Θα συναντήσουμε τον Κυριάκο, μαθητή δημοτικού μαζί με τα αδέρφια του Γιώργο και Γιαννάκη, γύρω από τη νηστιά του φτωχικού τους, να ακούει την Οδύσσεια και τον Ιερό Χρυσόστομο που τους διαβάζει ο γέρο Χριστοφής. Στα 13 του χρόνια να εγγράφεται στο Γυμνάσιο Αμμοχώστου και κατά την εφηβεία του να αφήνει έντονα στην πόλη του Ευαγόρα, το στίγμα της κοινωνικής, συνδικαλιστικής, πολιτικής και εθνικής του συνείδησης την οποία εκδηλώνει παντοιοτρόπως. Θα διαβάσουμε στο προσωπικό του ημερολόγιο τις οντολογικές, μεταφυσικές και φιλοσοφικές διεργασίες της ζέουσας ψυχής του. Να αποτυπώνει το συγκλονισμό του από την αδικία, να επιζητεί την ηθική τελείωση του ανθρώπου και των εθνών.
Αυτό όμως που πυρπολεί την ψυχή του ήρωα, πεπτουσία του είναι του Κυριάκου Μάτση, δεν υπήρξε τίποτα άλλο από τον έρωτα του για την Αιώνια Ελλάδα. Εξαίρετο δείγμα της ελληνολατρείας του, η αντιφώνηση του κατά την τελετή αποφοίτησης του Γυμνασίου του:
«Μοναδική ιδεολογία πρέπει να είναι η ιδεολογία της Ελλάδας, μοναδικό σύμβολο η ελληνική γαλανόλευκη πάνω στην οποία βρίσκεται απεικονισμένο το πραγματικό ιδανικό του Έλληνα, η πίστη του στην πατρίδα και στη Θρησκεία. Εμπρός λοιπόν Ακρίτες των εθνικών μας επάλξεων. Ας της δώσουμε το κάθε τι. Και την ζωή μας ακόμα, γιατί αν πραγματικά μια φορά κανείς πεθαίνει, το να πεθαίνει για την Ελλάδα, θεία είναι η δάφνη…»
Τον παρακολουθούμε τα επόμενα έξι σχεδόν χρόνια κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Γεωπονική Θεσσαλονίκης. Στα αμφιθέατρα, χωρίς χειρόγραφα να μεταβάλλεται σε διαπρύσιο κήρυκα των δικαίων της Κύπρου, να αφυπνίζει τις ελλαδικές συνειδήσεις υπέρ της Ενώσεως. Να οραματίζεται την ημέρα που Κύπριοι αντιπρόσωποι θα συμμετέχουν στην Βουλή των Ελλήνων. Να προβλέπει στο προσωπικό του ημερολόγιο ότι ένα ενδεχόμενο κυπριακό σύνταγμα θα αποτελέσει «το σχοινί που θα σφιχτοδέσει τον Κυπριακό Λαό, μακριά από τη μάνα του». Στα γραφόμενα του, να απορρίπτει την «πορφυράν της σκληρής μητριάς», να επιθυμεί διακαώς «τα φτωχικά ρούχα της πονετικής μας μάνας».
Όμως το κυπριακό ζήτημα δεν αποτελεί το μοναδικό του ενδιαφέρον. Μόνιμος παρανομαστής κάθε του σκέψης και κάθε του ενέργειας, υπήρξε ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος του μόχθου, της αγροτιάς. Θα τον συναντήσουμε, έφηβο ακόμα στα καφενεία του Παλαιχωρίου να συζητά για τα αγροτικά προβλήματα. Κατά, όσο και μετά τις σπουδές του να περιοδεύει στην χωριά της υπαίθρου, από την Αμμόχωστο μέχρι την Πιτσιλιά. Να μεταφέρει στους χωρικούς τις γνώσεις του για τα λιπάσματα, τις ασθένειες, τη σπορά. Ακούραστος σύμβουλος και συμπαραστάτης τους στο τίμιο όπως τον χαρακτηρίζει ιδρώτα και στον άγιο κόπο τους.
«Το υπάρχειν εστί αγωνίζεσθαι» θα γράψει στο ημερολόγιο του. Η παραμονή του στην Θεσσαλονίκη συμπίπτει με τα σκοτεινά χρόνια του ελληνικού εμφυλίου τον οποίο καταδικάζει χωρίς να μένει απαθής. Αρθρογραφεί, συμμετέχει σε φοιτητικές εξορμήσεις σε χωριά της μακεδονικής υπαίθρου, εμψυχώνει τους καταφοβισμένους από τις αντάρτικες επιθέσεις χωρικούς, ρητορεύει υπέρ της αδιαίρετης Ελλάδας.
Το 1952 επανακάμπτει στην Κύπρο και αναλαμβάνει τη διεύθυνση αγροκτήματος στα Κούκλια Αμμοχώστου. Ήρθε πλέον η ώρα, ο επαναστατικός του πόθος να αρχίσει να λαμβάνει μορφή. Η ακεραιότητα και αγωνιστικότητα του Μάτση εντυπωσιάζει ακόμα και τον ίδιο τον Διγενή: «Εκ των πρώτων κατετάγη εις την Οργάνωσιν. Στρατιώτης του καθήκοντος, αγνός, τίμιος, υπόδειγμα εις τους υφισταμένους του, εμψυχωτής, εισήλθεν εις τον αγώνα με τη φλόγα της αυτοθυσίας και τη δίψα να επιτελέσει έργον μεγάλον.»
Ιχνηλατούμε λοιπόν σήμερα τον Κυριάκο, να αναπτύσσει την πολυσήμαντη και πολυδιάσταση επαναστατική του δράση. Με τον παλιό του γνώριμο από τα χρόνια στη Θεσσαλονίκη Γρηγόρη Αυξεντίου, να περιοδεύουν σχεδόν καθημερινά στα χωριά της περιοχής και να θέτουν τα θεμέλια του αγωνιστικού ξεσηκωμού. Να αναλαμβάνει τη διοίκηση του τομέα Αμμοχώστου, να επιχειρεί δις την απελευθέρωση του συγχωριανού του Μιχαλάκη Καραολή. Να αναλαμβάνει μετέπειτα καθήκοντα παγκύπριου συνδέσμου μεταξύ του Αρχηγού και των τομέων της ΕΟΚΑ, να μεταφέρει παράτολμα οπλισμό, αλληλογραφία και διαταγές της Οργάνωσης.
Στην ιστορική μας αναδρομή, θα συναντήσουμε τον Μάτση, το Σεπτέμβριο του ‘55, να αρνείται να εγκαταλείψει τον περικυκλωμένο Γεώργιο Γρίβα στην Κακοπετριά. Να συλλαμβάνεται τον Γενάρη του ‘56, μετά από προδοσία και να οδηγείται στα Κρατητήρια Ομορφίτας. Να υποβάλλεται επί ημέρες σε φρικτά βασανιστήρια. Να μιλά στους βασανιστές του για τα ιδανικά της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αντί να τον ανακρίνουν, να τους ανακρίνει για το τί πιστεύουν, τί θα έπρατταν εάν βρίσκονταν στη θέση του.
Τον φέρνουμε μπροστά μας, σαν του προσφέρθηκαν γη και ύδωρ, το μυθικό για την εποχή ποσό, του μισού εκατομμυρίου λιρών από τον Χάρντιγκ, με αντάλλαγμα να αποκαλύψει που βρίσκεται ο Αρχηγός Διγενής. Να σηκώνεται, να κτυπά με δύναμη την γροθιά του στο τραπέζι και οργισμένος να τους απαντά: «Εξοχότατε λυπούμαι γιατί δεν έχετε αντιληφθεί με ποιον συνομιλείτε. Πρέπει να ξέρετε ότι εμείς, ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα αλλά περί αρετής».
Μετά την Ομορφίτα, στα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς. Ιχνηλατούμε τον Μάτση, καθώς δραπετεύει, καθώς καταφτάνει αποκαμωμένος στα Λαγουδερά και ανταμώνει ξανά τον Αυξεντίου. Στην περιοχή Ζώδιας – Μόρφου, προτού για την επόμενη διετία αναλάβει την οργάνωση του τομέα Κερύνειας. Στην Καλογραία, στο Μπέλλα Πάις, στα θαλασσινά σπήλαια της Ακανθούς, στο Λευκόνοικο, στον Μαραθόβουνο. Θα τον συναντήσουμε στον Καραβά υπό σύλληψη, να κλείνει το μάτι στον Ανδρέα Παναγιώτου και σπρώχνοντας τους βρετανούς στρατιώτες, να διαφεύγουν στα περιβόλια.
Ακράδαντα αγωνιστικός και κυρίως προφητικός για το τέλος που προαισθάνεται, διαβάζουμε τις σκέψεις του, στα τελευταία του γράμματα προς τους γονείς του: «Καμιά δύναμη πάνω στη γη δεν είναι αρκετή για να μας λυγίσει. (…) Αν ο καλός Θεός μας επιφυλάσσει την λαμπράν τύχην να δώσωμεν την ζωήν μας για την πατρίδα η χαρά σας πρέπει να είναι απέραντη. Δεν μπορώ να σκεφθώ γονείς που να είναι πιο περήφανοι παρά για τα παιδιά τους που έπεσαν για την πατρίδα».
Τελευταίος σταθμός της απαστράπτουσας του διαδρομής, το Δίκωμο. Εκεί όπου αναμετρήθηκε, όχι με τον εχθρό αλλά με την ιστορία. Στο Δίκωμο θα τους ντροπιάσει ξανά, όπως και στην Ομορφίτα, στην Κοκκινοτριμιθιά και στον Καραβά. Εκεί, που στις προτροπές τους να παραδοθεί, ήξερε ως Έλληνας μόνο μία απάντηση. Και αυτή υπήρξε σπαρτιάτικη: «Εάν θα βγω, θα βγω πυροβολώντας». Θερμοπύλες, Κωνσταντινούπολη, Δίκωμο...Ποιος τους είπε ότι οι Έλληνες παραδίνονται; Ποιος τους είπε, ότι το υλικό που σε συνέθετε, θα σου επέτρεπε ποτέ να χαμηλώσεις το κεφάλι και να σηκώσεις τα χέρια ψηλά; Μας το είχες επαναλάβει αμέτρητες φορές. Δεν θα σε έπιαναν ΠΟΤΕ ξανά ζωντανό. Το ημερολόγιο έγραφε 19 Νοεμβρίου του ’58. Ήταν η ημέρα που αναστήθηκες. Που αναστήθηκες για όλους εμάς, Κυριάκο Μάτση.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Έφτασε η ώρα να φρονηματιστούμε από τα ασύγγνωστα λάθη του παρελθόντος και να επανακαθορίσουμε τους συλλογικούς μας οραματισμούς. Να αποκαταστήσουμε το Κυπριακό, από την ευτέλεια των προεκλογικών ξιφουλκιών, σε μείζονα και ενοποιητικό παρανομαστή των εθνικών μας επιδιώξεων.
Έφτασε η ώρα, να πορευτούμε επιτέλους με ομοψυχία και πατριωτική υπευθυνότητα. Όποιες και να είναι οι διαφορές, μας, όποια και να είναι τα κομματικά μας χρώματα, μας ενώνει κάτι ιερότερο. Μας ενώνει ο κοινός μας αγώνας. Να καταφέρουμε, το συντομότερο και υπό τον ελάχιστο δυνατόν συμβιβασμό, να δούμε την πατρίδα μας απαλλαγμένη από τα κατοχικά στρατεύματα. Να δούμε την πατρίδα μας επανενωμένη, ευημερούσα και κάθε νόμιμο κάτοικο της, να απολαμβάνει τα δικαιώματα που του αναλογούν. Με τα ίδια τα λόγια του Κυριάκου, αποφασισμένοι περισσότερο από κάθε άλλη φορά και ακλόνητοι στον προορισμό μας για τερματισμό της αναχρονιστικής και απάνθρωπης κατοχής που συντηρεί στο νησί μας η Άγκυρα.
Αυτή είναι η ιστορική μας ευθύνη, έναντι στις επερχόμενες γενεές των Ελλήνων της Κύπρου. Και σε αυτόν μας τον αγώνα, ας πάρουμε κατά τον ποιητή μια σταγόνα από το αίμα του Μάτση και να μπολιάσουμε το δικό μας. Ας πάρουμε την τελευταία του εκπνοή «να ‘χουμε οξυγόνο να αναπνέουμε χιλιάδες χρόνια».
Αιωνία θα είναι η μνήμη σου, αθάνατε Έλληνα, Κυριάκο Χριστοφή Μάτση.