Με ιδιαίτερη χαρά βρίσκομαι σήμερα εδώ, στο 1ο εθνικό φόρουμ, που διοργανώνει το Hope For Children, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «JudEx+: Προς μια φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη, σε περιπτώσεις σεξουαλικής βίας εναντίον παιδιών».
Με γνώμονα τη διασφάλιση της προστασίας των παιδιών που είναι θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή/και σεξουαλικής κακοποίησης, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως έχει θέσει ως προτεραιότητα τη συνεχή παρακολούθηση και αξιοποίηση κάθε πληροφορίας που φτάνει στην Αστυνομία, την ανατροπή του κανόνα της αποσιώπησης, που συγκάλυπτε για χρόνια απαράδεκτα φαινόμενα από φόβο για το στίγμα της αποκάλυψης, τη διερεύνηση και δίωξη των αδικημάτων αυτών, επιδεικνύοντας την απαιτούμενη ευαισθησία στην προστασία του θύματος και την απαίτηση για παραδειγματική τιμωρία των ενόχων.
Ως αποτέλεσμα, κατά την τελευταία τετραετία παρουσιάστηκε μία αυξητική τάση στις καταγγελίες και κατ’ επέκταση στις υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, που διερεύνησε η Αστυνομία. Οι υποθέσεις διπλασιάστηκαν και από 37, το 2013, το 2015 η Αστυνομία διερεύνησε 80 υποθέσεις και το 2016, 73. Πρέπει να επισημάνω, ότι οι υποθέσεις αυτές αποτέλεσαν περίπου (32%), δηλαδή το ένα τρίτο του συνόλου των υποθέσεων κακοποίησης παιδιών.
Έχοντας συνειδητοποιήσει πλήρως την αναγκαιότητα εξειδίκευσης στον τομέα αυτό και εφαρμογής μίας σύγχρονης, πιο παιδοκεντρικής προσέγγισης στη διερεύνηση τέτοιων υποθέσεων, τον περασμένο Δεκέμβριο προχωρήσαμε στη σύσταση Ειδικής Ανακριτικής Ομάδας Διερεύνησης Υποθέσεων Σεξουαλικής Κακοποίησης Παιδιών, η οποία στελεχώνεται από έμπειρους και καταρτισμένους αστυνομικούς ανακριτές.
Στα πλαίσια της διερεύνησης μιας τέτοιας υπόθεσης, βάσει του Νόμου, διενεργούνται συνεντεύξεις από το παιδί-θύμα που βρίσκεται σε ηλικία κάτω των 18 ετών. Για σκοπούς διευκόλυνσης του παιδιού, ώστε να αποφεύγεται η ψυχολογική ταλαιπωρία και θυματοποίηση του μέσα από την επανάληψη λήψεων καταθέσεων, οι συνεντεύξεις πραγματοποιούνται από το ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό της Αστυνομίας, χωρίς καθυστερήσεις, σε χώρους σχεδιασμένους ή προσαρμοσμένους για το σκοπό αυτό, και από άτομα του ιδίου φύλου, ενώ το παιδί-θύμα μπορεί να συνοδεύεται από ενήλικα της επιλογής του.
Μέσω της αποτελεσματικής διερεύνησης, επιτυγχάνεται μία ορθότερη και πληρέστερη παρουσίαση των υποθέσεων ενώπιον Δικαστηρίου και τα θύματα ενθαρρύνονται να καταγγείλουν, και το γεγονός αυτό ενδέχεται να αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα για τους δράστες ή εν δυνάμει δράστες. Οι καταγγελίες που απασχόλησαν την Ειδική Ανακριτική Ομάδα από τις αρχές του 2017 μέχρι σήμερα, έχουν ξεπεράσει τις 100.
Η Κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της πρόληψης και της αποτελεσματικής διαχείρισης όλων των κοινωνικών φαινομένων, που σχετίζονται με την διάπραξη σεξουαλικών αδικημάτων και ιδιαίτερα σε βάρος των παιδιών. Η Εθνική Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης της Πολιτείας για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας, αντιμετωπίζει το πρόβλημα ολιστικά, όχι απομονωμένα ως έγκλημα που χρήζει τιμωρίας, αλλά όσον αφορά την πρόληψή του σε πρωτογενές επίπεδο, όπως για παράδειγμα μέσα από την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών, την ενημέρωση γύρω από τα αδικήματα μέσω διαδικτύου και τον εντοπισμό δυνητικού θύτη ή θύματος σε πρώιμο στάδιο, ώστε να αποτρέπεται το σεξουαλικό αδίκημα.
Στο περαιτέρω στάδιο, δηλαδή σε αυτό της αντιμετώπισης των περιστατικών και ιδιαίτερα των περιστατικών σεξουαλικής βίας σε βάρος ανηλίκου, αναμένεται να συνεισφέρει, προασπίζοντας τα δικαιώματα του παιδιού, ο δρομολογούμενος εκσυγχρονισμός του οικογενειακού δικαίου. Στόχος της παρούσας Κυβέρνησης, είναι η προστασία του παιδιού από αιτίες ή καταστάσεις που προκαλούν περιστατικά σεξουαλικής βίας και παρενόχλησης και σχετίζονται με την βελτίωση των σχέσεων μεταξύ γονέων και τέκνων, τη σωστή επικοινωνία των τέκνων με τους εν διάσταση ή χωρισμένους γονείς τους, την αξιοποίηση συμβουλευτικών υπηρεσιών ή παρεμβάσεων από ειδικούς, όπως είναι παιδοψυχολόγοι, παιδοψυχίατροι, κοινωνικοί λειτουργοί, και γενικότερα, οι νομοθεσίες προσαρμόζονται στις ανάγκες του παιδιού και των δικαιωμάτων του, καθώς και στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής.
Είναι γεγονός ότι οι ποινές που καθορίζονται στην κυπριακή νομοθεσία, όσον αφορά τα αδικήματα σεξουαλικής φύσεως εις βάρος παιδιών, κινούνται σε ένα αυστηρό πλαίσιο. Παρόλα αυτά, με βάση μελέτη που διεξήχθη από το Υπουργείο, σε αρκετές περιπτώσεις οι ποινές που επιβάλλονται δεν είναι επαρκείς ώστε να λειτουργούν αποτρεπτικά. Γι’ αυτό με ενέργειες μας τόσο προς τις διωκτικές αρχές, όσο και προς τις δικαστικές αρχές, τις οποίες ενημερώσαμε για τα ευρήματα της έρευνας, στοχεύσαμε την επιβολή αυστηρότερων ποινών στους θύτες σεξουαλικής βίας.
Η απόφαση της Κυβέρνησης να δημιουργήσει το «Σπίτι για το Παιδί», στοχεύει στην άμεση πρόσβαση του παιδιού στις αναγκαίες, απαραίτητες και κατάλληλες υπηρεσίες για μείωση των τραυματικών επιπτώσεων που υφίσταται, όσον αφορά τη διαδικασία διαχείρισης καταγγελίας και της οποιασδήποτε πιθανότητας επαναθυματοποίησης και στιγματισμού του παιδιού θύματος.
Όσον αφορά το χειρισμό, όσων έχουν καταδικασθεί για αδικήματα σεξουαλικής φύσεως και ειδικότερα όσων έχουν καταδικαστεί για τέτοια αδικήματα σε βάρος ανηλίκων, πρέπει να τονίσω ότι ενόσω εκτίουν την ποινή τους, βρίσκονται πλέον σε ειδική πτέρυγα στις Κεντρικές Φυλακές. Παράλληλα, πραγματοποιούνται προγράμματα εξειδικευμένης εκπαίδευσης τόσο των δεσμοφυλάκων για τον χειρισμό τους, όσο και σωφρονιστικά προγράμματα των ιδίων των κρατουμένων μέσα από τη συνεργασία του Τμήματος Φυλακών με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ενώ δρομολογούνται εκπαιδεύσεις από Άγγλους καθηγητές - ειδικούς σε θέματα σεξουαλικά αδικοπραγούντων.
Επιπρόσθετα, μετά από Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, το 2014 συστάθηκε η Αρχή Εποπτείας Καταδικασθέντων για Αδικήματα Σεξουαλικής Φύσης κατά Ανηλίκων, στην οποία παραπέμπονται πρόσωπα που έχουν καταδικασθεί για σεξουαλικά αδικήματα κατά ανηλίκων, είτε με απόφαση του Δικαστηρίου σε οποιοδήποτε στάδιο της ποινικής διαδικασίας ή κατά την επιβολή ποινής, είτε με έκδοση διατάγματος εποπτείας από το Δικαστήριο, κατόπιν αίτησης του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας. Της Αρχής προεδρεύει ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Δικαιοσύνης και είναι αρμόδια, με την βοήθεια εμπειρογνωμόνων, να αποφασίζει τα κατάλληλα μέτρα εποπτείας των προσώπων που παραπέμπονται, όπως για παράδειγμα την παροχή ψυχολογικής στήριξης ή θεραπευτικής παρέμβασης, να αξιολογεί την ανταπόκριση των εποπτευομένων και, ανάλογα, να αποφασίζει τη συνέχιση των μέτρων ή την αναθεώρησή τους. Σήμερα εποπτεύονται 17 πρόσωπα από την Αρχή, τα οποία παρακολουθούνται από ψυχολόγο, ψυχίατρο και κοινωνικό λειτουργό.
Τα σεξουαλικά αδικήματα σε βάρος των παιδιών δεν μπορούν να ειδωθούν ως ένα φαινόμενο αποκομμένο από τις ευρύτερες συνθήκες, στάσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές που τα ευνοούν. Ταυτόχρονα, όλες οι διαδικασίες και ο ορισμός της δίκης για τέτοια αδικήματα οφείλουν να γίνονται με τέτοιο τρόπο, που να προστατεύονται τα δικαιώματα του παιδιού που είναι θύμα σεξουαλικής βίας. Δρώντας με αποφασιστικότητα και πολυεπίπεδα, θα μπορέσουμε να λειτουργήσουμε συντονισμένα, προληπτικά και κατασταλτικά για την καταπολέμηση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης των παιδιών.
Θα ήθελα, με την ευκαιρία, να αναφερθώ στην στενή συνεργασία που έχουμε αναπτύξει ως Υπουργείο, μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου Συνεργασίας αναφορικά με την αντιμετώπιση ζητημάτων που προκύπτουν από την εξαφάνιση παιδιών και την καταπολέμηση του φαινομένου, που έχουμε συνάψει με τον Μη Κυβερνητικό Οργανισμό Hope for Children το 2013. Ο Οργανισμός μέσα από την παροχή εκθέσεων και στατιστικών συντείνει στην διαμόρφωση και ανάπτυξης πολιτικών, ενώ μέσα από τις γραμμές στήριξης που λειτουργούν στο πλαίσιο αυτού του Πρωτοκόλλου, βοηθά στο έργο μας για τα ζητήματα εξαφανίσεων παιδιών, ενώ παρέχει συμβουλές όσον αφορά γενικότερα την προστασία του παιδιού.
Με την ευκαιρία του σημερινού Φόρουμ, θα ήθελα να καταθέσω την πρόθεση του Υπουργείου Δικαιοσύνης να διευρύνει την ήδη παραγωγική συνεργασία που έχει αναπτυχθεί με τον Οργανισμό και στον τομέα της διασφάλισης των δικαιωμάτων του παιδιού που είναι θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Στο πλαίσιο των συζητήσεων που θα ακολουθήσουν, είμαστε έτοιμοι να υλοποιήσουμε νέες δράσεις και μέτρα, ώστε μαζί να ενδυναμώσουμε την κοινωνική ευαισθητοποίηση που υπάρχει και να στηρίξουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα παιδιά – θύματα τέτοιων καταστάσεων.