Ι. Ν. Αγίου Δημητριανού - ΦΛΑΣΟΥ
Σεβαστοί αγωνιστές της ΕΟΚΑ,
Αγαπητοί συγγενείς των ηρώων,
Ελληνίδες και Έλληνες,
Χρέος ιερό, μας βρίσκει και φέτος συγκεντρωμένους για να τελέσουμε το εθνικό και θρησκευτικό μνημόσυνο, τριών ηρωικών αγωνιστών της πατρίδας μας. Με ευλάβεια και εθνική υπερηφάνεια τιμούμε σήμερα την μνήμη του Ανδρέα Ζάκου, του Γεώργιου Χαραλάμπους, καθώς και του Γεώργιου Αντωνίου. Των παλικαριών, οι οποίοι με την προσφορά και τη θυσία τους, τίμησαν με τον πιο ιδανικό τρόπο, τον ελληνισμό της πατρίδας μας.
Επιτρέψετε μου καταρχάς να απονείμω τα εύσημα, να συγχαρώ το Σύνδεσμο Αποδήμων, τις Κοινότητες Λινού και Φλάσου, το Αθλητικό Σωματείο ΑΜΥΝΑ καθώς και τις προσφιλείς οικογένειες των ηρώων, για την καθιέρωση της αξιέπαινης, πατριωτικής τους πρωτοβουλίας.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Ανοίγουμε σήμερα το βιβλίο της εθνικής μας ιστορίας. Στρέφουμε την μνήμη στην πιο ταραγμένη, αλλά συνάμα πιο ένδοξη περίοδο της νεώτερης μας ιστορίας. Επανερχόμαστε στα χρόνια της λεβεντιάς και του ηρωισμού. Στα χρόνια, όσων αισθάνθηκαν την 1η του Απρίλη του ‘55, τον κόσμο του ονείρου και του παραμυθιού να ζωντανεύει. Όσων, ψάχνοντας για την Λευτεριά, συμπορεύτηκαν με τον Αρχηγό Διγενή σε ανηφοριές και μονοπάτια, σε βουνά και ρεματιές.
Πρώτη απ’όλους ανταποκρίθηκε στο εθνικό προσκλητήριο, στο νέο «Ίτε παίδες Ελλήνων…», η κυπριακή νεολαία. Οι υπέροχοι νέοι και νέες που δεν ναρκώθηκαν από το βόλεμα. Που δεν έμαθαν ύμνους ξένους και δεν συμβιβάστηκαν στη θέα καμιάς άλλης σημαίας, παρά μόνο της γαλανόλευκης.
Αυτοί οι νέοι, θα επαναβεβαίωναν στους συγγραφείς της παγκόσμιας ιστορίας, ότι οι Έλληνες δεν γνωρίζουν μόνο πώς να πολεμούν. Ξέρουν και πώς να πεθαίνουν.
Ένας από αυτούς τους φλογερούς νέους, υπήρξε και ο Ανδρέας Ζάκος. Γόνος της αγροτικής οικογένειας του Χαρίλαου και Αφροδίτης Ζάκου, ο Ανδρέας αντικρίζει το πρώτο φως της ζωής, στην κοινότητα της Λινού το 1931. Αδέρφια του ο Γιώργος, ο Αδόλφος, η Αστέρω και η Ευρυδίκη.
Μετά την εξαετή του φοίτηση στο οικείο δημοτικό σχολείο, εγγράφεται στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και με την μετοίκηση της οικογένειας του στην Λεύκα το ’48, θα ολοκληρώσει τη γυμνασιακή του εκπαίδευση στην Ελληνική Σχολή Σολέας. Ταυτόχρονα με τις σχολικές του υποχρεώσεις, ο Ανδρέας ανακαλύπτει την κλίση του στην μουσική και την ποίηση. Ψυχή ευαίσθητη, προβληματίζεται, ερευνά και διαπλάθεται μέσα από την μελέτη και τις κοινωνικές συναναστροφές. Μεγαλωμένος σε ατμόσφαιρά βαθιάς χριστιανική ευσέβειας και ελληνικής αρετής, ο Ανδρέας Ζάκος, κλείνει ταυτόχρονα στην καρδιά του, την αγάπη για το Χριστό και την πατρίδα.
Με την αποφοίτηση του εργοδοτείται ως γραφέας στην Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία. Βαθύτατα ιδεολόγος και ανθρωπιστής, ο Ζάκος αναλώνεται στην προάσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων των συναδέλφων του, από τους οποίους, σύντομα κερδίζει την αμέριστη εμπιστοσύνη και θαυμασμό.
Αυτό όμως που πυρπολεί την καρδιά του ήρωα, δεν ήταν τίποτα άλλο από το όραμα της απελευθέρωσης. Ήδη, η προπαρασκευή του Αγώνα δίνει υπόσταση στο πόθο του για Ένωση με την Ελλάδα και η φλόγα της επανάστασης, σιγοκαίει στη ψυχή του.
Το 1955 η εταιρεία στην οποία εργάζεται, τυγχάνει να επιχορηγεί τις δραστηριότητες των κοινωνικών συνόλων της περιοχής. Μετά από σχετική περιοδεία ο Άγγλος διευθυντής της, ζητά την υποστολή της ελληνικής σημαίας από το αθλητικό σωματείου του Καλού Χωριού Λεύκας. Ο Ζάκος, παρότι υπάλληλος της εταιρείας, δεν αφήνει την απειλή του Χέντριξ, να μείνει αναπάντητη. Με την παρρησία που απέπνεε η υπερηφάνεια της καταγωγής, τον επιτιμεί: «Καλύτερα να σταματήσει η επιχορήγηση, παρά να κατεβάσουμε την σημαία. Είμαστε Έλληνες και θα το διαλαλούμε».
Ζητά μάλιστα και από τους υπόλοιπους συλλόγους να αναρτήσουν την γαλανόλευκη, ενώ αναλαμβάνει το συντονισμό των εθνικοφρόνων σωματείων της περιοχής και με τις φλογισμένες του ομιλίες, φουντώνει τα εθνικά συναισθήματα του λαού.
Ήδη ο Αγώνας διανύει τα πρώτα του κρίσιμα στάδια και ο Ζάκος, γνωρίζει πολύ καλά ότι η πατρίδα έχει ανάγκη τις υπηρεσίες του. Ο αδερφός του Γιώργος, ένας από τους πυρήνες της ΠΕΟΝ, μάταια προσπαθεί να τον μεταπείσει. Ο Ανδρέας, υποβάλλει την παραίτηση του από την Εταιρεία, κατατάσσεται στον μυστικό στρατό της ΕΟΚΑ και ξεδιπλώνει την πολυσχιδή αντιαποικιακή του δράση.
Ο χρόνος κυλά και ήδη οι επιτυχίες των παλικαριών του Διγενή διαδέχονται η μία την άλλη. Οι ενισχύσεις που μετακαλούν οι βρετανοί στο νησί παρότι πολυπληθείς, στέκονται ανίκανες να υπερνικήσουν τον φόβο που τους κυριεύει, σε κάθε τους περιπολία ειδικά εκτός αστικών περιοχών.
Σε αυτό το πλαίσιο η ομάδα κρούσεων Γαληνής του Ανδρέα Ζάκου, ενώνεται με τους αντάρτες του Μάρκου Δράκου οι οποίοι κατεβαίνουν από τα βουνά του Κύκκου, προς αναζήτηση των ανδρών του Χάρτιγκ. Στις 15 Δεκεμβρίου του ’55 παρά το Μερσινάκι, οι αγωνιστές ναρκοθετούν μια μικρή γέφυρα και αναμένουν τη διέλευση των στρατιωτικών οχημάτων.
Το πρώτο όχημα, ένα φορτηγό της αεροπορίας που διέρχεται από το Ξερό προς τον Πύργο, βάλλεται από τα μαζικά πυρά των ανταρτών και εξέρχεται του δρόμου. Οι Ζάκος και Θεοδόσης ρίχνουν εναντίον τους χειροβομβίδες, όμως ο εχθρός καταφέρνει να ανταποδώσει τα πυρά. Οι αγωνιστές ξεκινούν προς το προκαθορισμένο σημείο συνάντησης, όμως ο Ζάκος μαζί με τον Χαράλαμπο Μούσκο, τον Χαρίλαο Μιχαήλ και τον Δράκο, μένουν πιο πίσω.
Ο επιζώντας Ταγματάρχης Μπράϊαν Κουμπ, ανεβαίνοντας σε ύψωμα, τους αιφνιδιάζει, και τους ζητά να παραδοθούν. Στην άρνηση τους, δέχονται τα πυρά του, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ο Δράκος, ενώ ο Χαράλαμπος Μούσκος στεφανώνεται ως ο πρώτος νεκρός αντάρτης του Αγώνα. Ο Ζάκος ο οποίος έχει επίσης πληγωθεί, συλλαμβάνει μαζί με τον Μιχαήλ από τον Ταγματάρχη. Ο τελευταίος ζητά να μάθει γιατί τους επιτέθηκαν και ο Ανδρέας του απαντά: «Είμαι Έλληνας και αγωνίζομαι για την ελευθερία της πατρίδας μου».
Μετά από μια δίκη παρωδία, το Ειδικό Δικαστήριο καταδικάζει τους δύο νέους σε θάνατον διά απαγχονισμό. Στις δραματικές ημέρες μέχρι την εκτέλεση, ο Ανδρέας Ζάκος, αποκαλύπτει, τις παρυφές μονάχα, της υψηλής του πνευματικότητας και καλλιέργειας. Γράφει στις επιστολές του: «(…) σας παρακαλώ μη θλίβεστε (…) Είμαστε χριστιανοί και αντικειμενικός μας σκοπός, πρέπει να είναι η Ουράνια Βασιλεία»
«(…) Η ώρα του θανάτου πλησιάζει, μα στη ψυχή μας φωλιάζει η ηρεμία. Τη στιγμή αυτή ακούμε την Ηρωική Συμφωνία του Μπετόβεν. Στη θέση που βρισκόμαστε τώρα, ούτε με μικροσκόπιο δεν μπορούμε να ανακαλύψουμε που υπάρχει τραγωδία στο θάνατο».
Στις 9 Αυγούστου του ’56, με συντροφιά στην καταπακτή της αγχόνης τους Χαρίλαο Μιχαήλ και Ιάκωβο Πατάτσο, ο Ζάκος έμελλε, για χάριν της ελευθερίας της πατρίδας, να μείνει για πάντα νέος και αθάνατος.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Νέος και αθάνατος θα παραμείνει για πάντα και ο Γεώργιος Χαραλάμπους από τον Άγιο Επιφάνειο Σολέας. Γιος του Χαμπή και της Παναγιώτας, με αδέρφια τον Ιωάννη, την Μυριάνθη και Θεόδωρος, μεγαλώνει με τα ίδια νάματα της φυλής όπως και ο Ζάκος. Ασκώντας το επάγγελμα του ξυλουργού, μετοικεί στην Κυρά της Μόρφου όπου διαμένει με την αρραβωνιαστικιά του Χρυστάλλα Ιωάννου, την οποία ετοιμάζεται να νυμφευτεί στις 30 Οκτωβρίου του ’55. Τον ίδιο μήνα, ο Αρχηγός Διγενής δίνει διαταγή για μαχητικές διαδηλώσεις, σε περίπτωση που οι βρετανικές αρχές επιχειρήσουν να ματαιώσουν τους εορτασμούς για την επέτειο του ΟΧΙ.
Μαθητές του Γυμνασίου Μόρφου, φοιτητές του Διδασκαλικού Κολλεγίου και πλήθος κόσμου, πορεύονται προς τον Αστυνομικό Σταθμό. Με την άφιξη τους οι αστυνομικοί, καθώς και Βρετανοί στρατιώτες, εξέρχονται και τα επεισόδια λαμβάνουν γενικευμένη κλίμακα.
Ομάδα διαδηλωτών επιχειρεί να πυρπολήσει το κτήριο, οι αποικιοκράτες απαντούν με πυροβολισμούς, ενώ βόμβες ρίχνονται εναντίον τους. Από τα πυρά τραυματίζονται τρεις διαδηλωτές, ένας εκ των οποίων και ο τιμώμενος σήμερα ήρωας Γεώργιος Χαραλάμπους. Στις 5 Νοεμβρίου του ’55 στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας όπου είχε διακομιστεί, ο 23χρονος Χαραλάμπους εγκαταλείπει τα εγκόσμια και κατατάσσεται έκτοτε, στους εθνομάρτυρες των αγώνων της Κυπριακής Ελευθερίας.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Παρά την κατάκτηση της ανεξαρτησίας, η εκδήλωση της τουρκανταρσίας του ’63, οδηγεί το νησί μας, σε νέες περιπέτειες. Σε αυτό το νέο προσκλητήριο, μεταξύ χιλιάδων άλλων, θα ανταποκριθεί και ο Γεώργιος Αντωνίου από την Φλάσου.
Μέλος της πολυμελούς αγροτικής οικογένειας του Αντώνη και της Ευπραξίας, ο Γεώργιος τελειώνοντας το δημοτικό σχολείο της Φλάσου, μαθητεύει σε τεχνίτες της περιοχής και στη συνέχεια προσλαμβάνεται στην Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία ως εργοδηγός. Νυμφευμένος από το ’50 με την Θεοσεβώ, ο Γιώργος αποτελεί την ψυχή της κοινότητας, αναπτύσσοντας πολυδιάστατη κοινωνική δράση.
Δραστήριο μέλος του Σωματείου Θ.Ο.Ι. Λινούς – Φλάσου, μέλος επίσης της τοπικής ΣΠΕ, καθώς και της Επιτροπής Προστασίας Τουρκοκυπριακών Περιουσιών, ο Γεώργιος ξεχώριζε πάντοτε για την προσφορά προς τον συνάνθρωπό του.
Αγνός πατριώτης και κοινωνός των εθνικών μας ιδεωδών, οργανώνεται από τους πρώτους στις ομάδες εθνοφυλακής. Ήδη από το ’62, μετατρέπει το σπίτι του σε κέντρο εκπαίδευσης στα όπλα. Με το ξέσπασμα των ταραχών, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των μαχών και μαζί με την ομάδα του επανδρώνουν φυλάκιο στο Καλό Χωριό της Λεύκας. Στις 19 Μαρτίου του ’63, τουρκική σφαίρα τον κτυπά θανάσιμα στο στήθος και το αίμα του καθαγιάζει την μαρτυρική μας πατρίδα.
Πολλοί υπήρξαν όμως και οι κάτοικοι των κοινοτήτων Λινού – Φλάσου που μετείχαν στον αγώνα. Πολλοί ήταν αυτοί που φιλοξένησαν αντάρτες, όπως την ομάδα του Λυκούργου της ΕΟΚΑ, Μάρκου Δράκου. Γι’ αυτό, στο σημερινό μνημόσυνο, τιμούμε επίσης την προσφορά των αγωνιστών της περιοχή σας, (όπως του κ. Ανδρέα Γιαννάκη και κ. Ανδρέα Ιερίδη, που είναι σήμερα μαζί μας) καθώς και των απλών κατοίκων που προσέφεραν το κατά δύναμη, στον ανεπανάληπτο εκείνον αγώνα του λαού μας.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Σε αντιδιαστολή με την Κύπρο του σήμερα, η γενιά της ΕΟΚΑ, αρνήθηκε να συμβιβαστεί με τα τετελεσμένα της τότε υποδούλωσης. Άντλησαν δύναμη από το Θεό και από τα ιδανικά του Γένους. Ποίησαν, τον αγώνα της αρετής, όχι του χρήματος. Συναισθάνθηκαν το χρέος τους, πάλεψαν ενωμένοι και τα κατάφεραν.
Μπροστά στις συσσωρευμένες πολιτικές και οικονομικές αντιξοότητες, οφείλουμε σήμερα, να σταθμίσουμε επιτέλους τις προτεραιότητες των στόχων μας. Των εθνικών και κοινωνικών μας οραματισμών. Να επιχειρήσουμε το επί χρόνια μετέωρο βήμα, προς ένα αποτελεσματικό κράτους δικαίου, σε μια πραγματικά δίκαιη κοινωνία.
Σε ένα κράτος που οι ασθενέστεροι, οι πιο αδύναμοι, θα προστατεύονται από την ασυδοσία της άρχουσας ελίτ. Μιας ελίτ, που τα τελευταία χρόνια στο τόπο μας, αντί να νοηματοδοτεί με υγιή πρότυπα, παρασιτεί εις βάρος των υπολοίπων. Αυτή η περίοδος, η εποχή δηλαδή που οι ισχυροί επέβαλαν το θέλημα τους παραγνωρίζοντας το νόμο, έχει παρέλθει. Τα μηνύματα της κυβέρνησης έχουν σταλεί και τολμώ να σας διαβεβαιώσω, ότι σύντομα η κουλτούρα της συγκάλυψης και της ατιμωρησίας, θα ανήκει οριστικά, στο παρελθόν.
Συμπατριώτισσες και Συμπατριώτες,
Μετά τη τροχοδρόμηση της οικονομίας μας στις ράγες της σταθερότητας και της ανάπτυξης, η προσοχή μας στρέφεται επιτακτικά στο κορυφαίο μας εθνικό ζήτημα. Η προχθεσινή επανέναρξη των συνομιλιών, επιβάλλει ρεαλισμό και εγρήγορση. Όχι γιατί δεν πιστεύουμε στις διαπραγματευτικές μας ικανότητες, στο δίκαιο της πλευράς μας ή στη θέληση του λαού μας για επανένωση της πατρίδας μας.
Αλλά επειδή, σε κάθε κρίσιμη ιστορική στιγμή για τον ελληνισμό, ξυπνούν τα φαντάσματα της διάσπασης, ξεφυτρώνουν τα ζιζάνια της διχόνοιας. Αυτό που απευχόμαστε, είναι να καταστεί η νέα προσπάθεια, μέσω του φανατισμού, όμηρος της κομματικής ιδιοτέλειας.
Φιλες και φίλοι, το κλειδί της λύσης του κυπριακού, βρίσκεται κυρίως και ίσως αποκλειστικά στην Άγκυρα, καθώς και στο γραφείο του κυρίου Ακκιντζί. Όμως, σε μεγάλο βαθμό, επαφίεται και από την υπευθυνότητα που θα επιδείξουν και οι δικοί μας πολιτικοί ηγέτες. Εάν δηλαδή θα παράσχουν την απαιτούμενη στήριξη στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στις προσπάθειες που καταβάλλει για επανένωση της πατρίδας μας, ή εάν θα επιτρέψουν να μετατραπούν οι συνομιλίες για το Κυπριακό, σε όχημα εξυπηρέτησης κομματικών συσπειρώσεων.
Έχουμε τα νομικά όπλα και τις πολιτικές δεξιότητες να επηρεάσουμε τις εξελίξεις, να διαμορφώσουμε, εμείς, το μέλλον τις πατρίδας μας. Κρίσιμη όμως προϋπόθεση, είναι να παρουσιαστούμε σε αυτή τη νέα προσπάθεια, όχι απαραίτητα ομόφωνοι, αλλά ομόθυμοι. Ως ενιαίο κοινωνικό και πολιτικό σώμα. Για να καταστεί όμως η ομοψυχία και η ενότητα, πραγματικότητα, χρειάζεται πρώτα να συναισθανθούμε την εθνική μας ευθύνη. Να συνειδητοποιήσουμε δηλαδή, ότι 41 χρόνια κατοχής είναι πολλά. Ότι δεν θα υπάρξουν πολλές ακόμα ευκαιρίες για να διορθώσουμε την ιστορικά απαράδεκτη ανωμαλία. Της σφαδάζουσας από την ντε φάκτο διχοτόμηση, πατρίδας μας. Της επαίσχυντης παρουσίας χιλιάδων τουρκικών στρατευμάτων, λίγα μόλις χιλιόμετρα από εδώ που βρισκόμαστε σήμερα.
Ευελπιστούμε ότι αυτή μας η προσπάθεια, θα πλαισιωθεί από όλες τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Ότι η εθνική συνεννόηση και ταυτότητα στόχων, θα καταστεί επιτέλους πραγματικότητα. Τα αποτελέσματα από τις τραυματικές εμπειρίες του διχασμού, είναι πολλά. Ας πρυτανεύσει λοιπόν, το συμφέρον της πατρίδας μας, έναντι κάθε σκοπιμότητας, στενά προσωπικής ή παραταξιακής.
Αυτό είναι το ιστορικό μας χρέος, έναντι στις απελθούσες και επερχόμενες γενεές των Ελλήνων της Κύπρου. Και σε αυτή μας την οφειλή, ας έχουμε αείποτε φάρο αγωνιστικότητας και έμπνευσης, τη ζωή και το παράδειγμα που μας καταλείπουν οι τιμώμενοι σήμερα ήρωες. Με την ευχή και την υπόσχεση, ότι θα σταθούμε αντάξιοι του παραδείγματος τους, ότι θα κάνουμε το παν για να επιστρέψουμε στην κατεχόμενη σήμερα Μόρφου, στην Κερύνεια και στην Αμμόχωστο, τιμούμε σήμερα την μνήμη τους.
Αιωνία θα είναι η μνήμη σας, αθάνατοι νεκροί του Ελληνισμού.