Έντιμε κ. Υπουργέ,
Αγαπητές κυρίες και κύριοι Βουλευτές, Γενικοί Διευθυντές, Δήμαρχοι
Αγαπητοί φίλοι και συνεργάτες,
Αγαπητοί προσκεκλημένοι,
Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω σήμερα στη τελετή λήξη των μαθημάτων του Σχολείου μας, της κανονικής περιόδου της σχολικής χρονιάς 2015-2016, και σας ευχαριστώ θερμά για την εδώ παρουσία σας, η οποία μας τιμά ιδιαίτερα.
Τον 18ο αιώνα, ο Τσεζάρε Μπεκαρία στο έργο του «Περί εγκλημάτων και ποινών», ανέπτυξε διεξοδικά ότι η ποινή δεν πρέπει να έχει εκδικητικό χαρακτήρα αλλά χαρακτήρα σωφρονισμού μέσω του οποίου ο εγκληματίας θα συνετισθεί και θα αποστρέφεται την πράξη του, καθώς και τον παραδειγματισμό των άλλων ώστε αυτοί που έχουν ροπή προς το έγκλημα να κρατηθούν μακριά.
Το Τμήμα μας έχει υιοθετήσει τις πιο πάνω ιδέες οι οποίες έχουν εφαρμογή σε σύγχρονα σωφρονιστικά συστήματα, όπως είναι το σκανδιναβικό μοντέλο, το οποίο υπερέχει έναντι των υπόλοιπων σωφρονιστικών συστημάτων, αφού μέσα από αυτό καταδεικνύεται διαχρονικά ότι ο σωφρονισμός έχει ευεργετικά αποτελέσματα για τον εγκληματία, καθώς και γενικότερα για την κοινωνία αφού το ποσοστό υποτροπιασμού είναι πολύ μικρό σε αντίθεση με τα σωφρονιστικά συστήματα που έχουν εκδικητικό χαρακτήρα.
Επίσης ο Ουγκώ τον 19ο αιώνα, έλεγε ότι μόνο μορφώνοντας το κεφάλι των ανθρώπων, δε θα χρειαστεί ποτέ η πολιτεία να το κόψει. Το Τμήμα μας αυτό εφαρμόζει. Στα πλαίσια της λειτουργίας ενός σύγχρονου σωφρονιστικού συστήματος το Τμήμα μας επενδύει και καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την αναβάθμιση της εκπαίδευσης στις Φυλακές η οποία αποτελεί το δυναμικότερο φορέα της παιδείας, στοχεύοντας στη μόρφωση και ευρύτερη καλλιέργεια του ανθρώπου, την πνευματική, κοινωνική και ηθική ολοκλήρωση του.
Έχουμε εφαρμόσει τις έννοιες της ιδέας του learning organization έχοντας την πεποίθηση ότι μόνο μέσα από την μάθηση μπορούμε να αλλάξουμε στάσεις και συμπεριφορές, βελτιώνοντας έτσι την αυτοεκτίμηση και την αυτό-εικόνα των κρατουμένων και δίδοντας έμφαση στη γνώση, την καλλιέργεια της σκέψης, της κρίσης, και της ευαισθησίας.
Ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή των κρατουμένων στην εκπαίδευση έχοντας αυξήσει τον αριθμό των κρατουμένων που συμμετέχουν στα προγράμματα του σχολείου από τους 182 στους 396, φτάνοντας σχεδόν τα 2/3 του πληθυσμού της φυλακής, να παρακολουθεί προγράμματα στο σχολείο μας, θεωρώντας την εκπαίδευση ως το πιο τελέσφορο μέσο για την επίτευξη της αλλαγής συμπεριφορών και στάσεων με στόχο την επιμόρφωση και αναμόρφωση των κρατουμένων και κατ’ επέκταση την ομαλότερη επανένταξη τους στην κοινωνία.
Όλες οι επιστημονικές σωφρονιστικές μελέτες και έρευνες καταγράφουν ότι η εκπαίδευση στις Φυλακές, και οι ευκαιρίες για σπουδές, βοηθούν στη μείωση του ποσοστού των κρατουμένων που υποτροπιάζουν, καθώς και στην ομαλότερη επανένταξη τους και επαγγελματική τους αποκατάσταση. Κατ’ επέκταση με τη μάθηση, μειώνεται η εγκληματικότητα καθώς και οι κίνδυνοι που απειλούν τη δημόσια ασφάλεια.
Εργαζόμαστε ατέρμονα προς αυτή την κατεύθυνση και έχουμε πλέον ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο δεν διαφέρει σε τίποτα από το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, όπως αυτό καταγράφεται στους ευρωπαϊκούς κανονισμούς των φυλακών και στις Συστάσεις των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Με αυτό τον τρόπο έχουμε διασφαλίσει πλήρως το δικαίωμα στην εκπαίδευση, δικαίωμα που αφορά όλους τους ανθρώπους, κρατούμενους και μη, υποχρέωση που προκύπτει στις διεθνείς συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουμε κυρώσει ως κράτος σε ευρωπαϊκό, περιφερειακό, και παγκόσμιο επίπεδο.
Η μάθηση στις Φυλακές δεν περιορίζεται πλέον στην άτυπη εκπαίδευση που μέχρι το 2014 αποτελούσε την κυρίως εκπαίδευση των κρατουμένων. Προχωρήσαμε στον εκσυγχρονισμό και στην αύξηση ομάδων των εκπαιδευτικών προγραμμάτων από 15 σε 30, ώστε οι κρατούμενοι να έχουν τη δυνατότητα πολλών επιλογών, λαμβάνοντας παράλληλα και τις ανάλογες πιστοποιήσεις, είτε πριν είτε μετά την απόλυση τους, για να μπορούν να τις αξιοποιούν είτε για να συνεχίσουν τη φοίτηση τους σε Εσπερινή Τεχνική Σχολή ή σε Εσπερινό Σχολείο Γυμνάσιο και Λύκειο, είτε για να αποκατασταθούν επαγγελματικά αξιοποιώντας τα προσόντα που έχουν αποκτήσει στο Σχολείο των Φυλακών.
Παράλληλα, επενδύσαμε στην ανθρωπιστική παιδεία στοχεύοντας στην ανάπτυξη των πνευματικών, ηθικών και ψυχικών στοιχείων της προσωπικότητας του ατόμου, καθώς και στην τεχνοκρατική εκπαίδευση η οποία αποβλέπει στην παροχή συγκεκριμένων γνώσεων και ανάπτυξη των διανοητικών και σωματικών δεξιοτήτων για επαγγελματική κατάρτιση, καθιστώντας ικανούς και ανταγωνιστικούς τους κρατούμενους μετά την απόλυσή τους στην εξεύρεση εργασίας και στην αποτελεσματική άσκηση ενός επαγγέλματος, με την πιστοποίηση της γνώσης.
Επίσης, με τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα τα οποία έχουν αυξηθεί από 15 σε 30, στηρίζουμε τη δια βίου μάθηση μέσω της οποίας ο κρατούμενος έχει μακρόχρονη και ισόβια επαφή με την παιδεία και τον πολιτισμό. Όπως όλοι γνωρίζουμε, μέσω της γνώσης μπορούμε να γνωρίσουμε τον κόσμο μας και κατ’ επέκταση να απελευθερωθούμε από φόβους και προκαταλήψεις. Η εκπαίδευση όπως και η παιδεία είναι αναπόσπαστα συστατικά του πολιτισμού τον οποίο βρίσκουμε στην καθημερινότητα και στην ποιότητα ζωής της φυλακής. Εξάλλου στις φυλακές κάθε χώρας, αντανακλάται το επίπεδο πολιτισμού της κοινωνίας της.
Οι Ευρωπαϊκοί Κανονισμοί Φυλακών και όλες οι σχετικές Συστάσεις της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης επιβεβαιώνουν ότι εργαζόμαστε προς την ορθή κατεύθυνση αφού σε αυτές καταγράφεται ρητά ότι το εκπαιδευτικό σύστημα των Φυλακών πρέπει να παραχωρεί τη δυνατότητα στους κρατούμενους να αποκτήσουν πιστοποιημένα προσόντα αναγνωρισμένα από το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας και τα οποία θα τους παρέχουν δυνατότητα εργοδότησης ή συνέχισης των σπουδών τους.
Προς αυτή την κατεύθυνση έχουμε αυξήσει τις ευκαιρίες απόκτησης πιστοποιημένων επαγγελματικών προσόντων, όπως είναι η πιστοποίηση ECDL στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή η πιστοποίηση LCCI στη Λογιστική και άλλα. Περαιτέρω, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού έχουμε εφαρμόσει την εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων Εσπερινής Τεχνικής Εκπαίδευσης και Εσπερινού Γυμνάσιου και Λυκείου.
Προσφέραμε στους κρατουμένους μας τη δυνατότητα να εγγραφούν σε Πανεπιστήμια για απόκτηση πτυχίου και μεταπτυχιακού, των οποίων η φοίτηση πραγματοποιείται με την εξ’ αποστάσεως μέθοδο και τη μέθοδο tutoring. Αρχίσαμε αυτή την προσπάθεια με 4 κρατούμενους και σήμερα έχουμε φτάσει στους 12 κρατούμενους που φοιτούν σε πανεπιστήμια. Για πρώτη φορά κρατούμενοι φοιτούν στη νομική επιστήμη, καινοτομία όχι μόνο για τα κυπριακά δεδομένα, αλλά ευρύτερα για τις φυλακές στον κόσμο αφού συνήθως ειδικά για τη νομική επιστήμη φέρουν προσκόμματα οι αρχές των φυλακών, ώστε οι κρατούμενοι να μην γνωρίζουν τα εκ του νόμου δικαιώματα τους. Περαιτέρω έχουμε συνάψει Μνημόνια Συνεργασίας με διάφορα Πανεπιστήμια, καθώς και για άλλες δράσεις που αφορούν στην εκπαίδευση, όπως το θέμα του εκφοβισμού όπου προγραμματίζεται εκπαίδευση των νεαρών από τον Σεπτέμβριο του 2016. Ορισμένα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, ενισχύοντας την προσπάθεια μας αυτή, έχουν παραχωρήσει μερική υποτροφία στα δίδακτρα των φοιτητών μας, που σε κάποιες περιπτώσεις φτάνει και μέχρι 70%.
Παράλληλα, προσβλέπουμε στη διάπλαση δημιουργικής προσωπικότητας, ενθαρρύνουμε και στηρίζουμε την ανάπτυξη έμφυτων κλίσεων και δεξιοτήτων τους, παρέχοντας και την ανάλογη πιστοποίηση.
Μέσα από άλλες συνεργασίες μας με επαγγελματικά κέντρα και πανεπιστήμια προχωρήσαμε στη διοργάνωση προγραμμάτων τα οποία βοηθούν τους κρατούμενους στην ομαλή επανένταξη και επαγγελματική τους αποκατάσταση. Τα προγράμματα αυτά τους βοηθούν στην σύνταξη ενός βιογραφικού (CV), και τους προετοιμάζουν για συνεντεύξεις κατά τη διεκδίκηση εργασίας και άλλα.
Σήμερα τρέχουν τρία συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα στα οποία συμμετέχουμε ενώ έχουν ολοκληρωθεί άλλα 3 προγράμματα που αφορούσαν κρατούμενους άνδρες, γυναίκες και ανήλικους. Να σημειωθεί ότι πρόσφατα συμμετείχαν δεσμοφύλακες με πρώην κρατούμενους ανήλικους σε πρόγραμμα στην Ισπανία και Ρουμανία σχετικά με την επιχειρηματικότητα των νεαρών ατόμων.
Από τον περασμένο Μάρτιο 2015, τρέχουν 8 σωφρονιστικά προγράμματα από την ομάδα ψυχικής υγείας για άνδρες, γυναίκες και νεαρούς κρατούμενους. Δίδουμε έμφαση σε ειδικά σωφρονιστικά προγράμματα για νεαρούς κρατούμενους, τα οποία διευρύνονται μέχρι την ηλικία των 25 χρόνων.
Όσον αφορά στους χρήστες ναρκωτικών, έχει αρχίσει η λειτουργία στις Φυλακές του Προγράμματος απεξάρτησης ΔΑΝΑΗ με ομάδα από ψυχολόγο, εργοθεραπευτή και κοινωνικό λειτουργό. Περαιτέρω, έχουμε εξαιρετική συνεργασία με τη θεραπευτική κοινότητα Αγ. Σκέπης όπου κρατούμενοι μας εντάσσονται στο κλειστό θεραπευτικό πρόγραμμα μετά την αναστολή της ποινής τους. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να συγχαρώ τη Διευθύντρια της Αγ. Σκέπης Τίνα Παύλου και τους συνεργάτες της που βρίσκονται εδώ μαζί μας για το εξαιρετικό έργο που επιτελούν. Να μου επιτραπεί να επαναλάβω κάτι πολύ σημαντικό που ανέφερε πρόσφατα η Επίτροπος Διοικήσεως κα. Σαββίδου σχετικά με το πρόγραμμα καθώς και για όσους από τους πρώην κρατούμενους μας παρακολουθούν το πρόγραμμα: «Έστω και ένας να σωθεί από τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα είναι επιτυχία.». Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να ευχαριστήσω την Επίτροπο για την εξαιρετική συνεργασία που έχουμε αλλά και για το αδιάλειπτο ενδιαφέρον της και προσωπική της συμβολή για τον εκσυγχρονισμό του σωφρονιστικού μας συστήματος.
Μια άλλη καινοτομία, η οποία λειτουργεί για δεύτερη χρονιά φέτος είναι η συνεχής λειτουργία του Σχολείου των Φυλακών, κατά τις εορτές του Πάσχα, Χριστουγέννων και Καλοκαίρι. Από τις αρχές του Ιουνίου λειτουργεί το καλοκαιρινό μας σχολείο του οποίου το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί μέχρι τα μέσα του Αυγούστου, και στο οποίο οι κρατούμενοι αξιοποιούν αποτελεσματικά και δημιουργικά το χρόνο τους.
Ωστόσο, η παιδεία του ατόμου δεν επιτυγχάνεται μόνο μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν την πνευματική ανάπτυξη και τη διαμόρφωση του ήθους και της συμπεριφοράς του ανθρώπου, όπως είναι η οικογένεια, η θρησκεία, η τέχνη, οι θεσμοί και οι νόμοι της πολιτείας, το επάγγελμα, το κοινωνικό περιβάλλον κτλ., αποτελούν προτεραιότητα στις δράσεις του Τμήματος. Γι’ αυτό έχουμε προχωρήσει σε αλλαγές ώστε οι παράγοντες αυτοί να εμπλέκονται στις διαδικασίες διαμόρφωσης της προσωπικότητας του κάθε κρατούμενου ξεχωριστά και την ομαλή ένταξη του στις κοινωνικές διαδικασίες. Έχουμε εφαρμόσει το αμερικάνικο μοντέλο “work-life balance” στο πλαίσιο λειτουργίας μίας φυλακής, καθώς και άλλες έννοιες και ιδέες νέων μεθόδων διοίκησης φυλακών, οι οποίες αποκόμισαν πολύ θετικά σχόλια από εμπειρογνώμονες που επισκέφθηκαν τις φυλακές μας.
Στη βάση της ιδέας του “work-life balance” φροντίσαμε ώστε ο χρόνος των κρατουμένων στο έγκλειστο περιβάλλον, να κατανέμεται κατά το δυνατό ισορροπημένα μεταξύ οικογένειας, εργασίας, εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας, αθλητικών δραστηριοτήτων κτλ.
Όσον αφορά στις επαφές με το οικογενειακό περιβάλλον, ο κάθε κρατούμενος με τις αλλαγές στις οποίες έχουμε προχωρήσει μπορεί να έχει καθημερινή τηλεφωνική επαφή με την οικογένεια και φίλους αντί 2 φορές τη βδομάδα για 5 λεπτά, καθώς και φυσική επαφή μαζί τους κάθε 2-3 μέρες μέσω των επισκέψεων που τις έχουμε αυξήσει από 6 σε 10. Για τους κρατούμενους που έχουν αναπηρίες ή οι συγγενείς τους ζουν εκτός Κύπρου και δεν έχουν επισκέψεις εφαρμόσαμε τη διαδικτυακή επικοινωνία μέσω SKYPE ώστε να διατηρήσουν επαφή με τον έξω κόσμο, η οποία λειτουργεί με επιτυχία, δίδοντας την ευκαιρία σε κρατούμενους να δουν την οικογένεια τους διαδικτυακά, την οποία δεν είχαν δει για χρόνια.
Όσον αφορά τις αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες των κρατουμένων, έχουμε αυξήσει τις ευκαιρίες συμμετοχής τους ώστε όλοι οι κρατούμενοι να αθλούνται και να ψυχαγωγούνται δημιουργικά σε καθημερινή βάση. Σε αυτό το πλαίσιο έχουμε μετατρέψει τους κοινόχρηστους χώρους που προηγουμένως χρησιμοποιούνταν ως θάλαμοι για να διαμένουν οι κρατούμενοι σε ψυχαγωγικούς χώρους, εξοπλίζοντας τους με τηλεοράσεις, επιτραπέζια παιγνίδια, ποδοσφαιράκια, επιτραπέζια αντισφαίριση κτλ. Δημιουργήσαμε την ταινιοθήκη δανεισμού που λειτουργεί με επιτυχία για δεύτερη χρονιά, και αναβαθμίσαμε τις βιβλιοθήκες μας. Επίσης, μέσα από τη στρατηγική συνεργασία μας με τον ΚΟΑ και την υποστήριξη της ΟΠΑΠ έχουμε εξοπλίσει με σύγχρονα μηχανήματα τα γυμναστήρια μας, και διοργανώνουμε 3-4 φορές το μήνα ποδοσφαιρικές συναντήσεις με ομάδες εκτός των φυλακών, και σε εβδομαδιαία βάση υπάρχουν τάξεις για Yoga, Zoumba και Body Combat.
Επιπρόσθετα οι κρατούμενοι μας πολύ συχνά συμμετέχουν σε ψυχαγωγικές, κοινωνικές, φιλανθρωπικές και άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις τόσο εντός όσο και εκτός φυλακών, κατά τις οποίες οι κρατούμενοι μας διακρίνονται για την σοβαρότητα, το σεβασμό και την συνέπεια που επιδεικνύουν σε κάθε τέτοια εκδήλωση που συμμετέχουμε.
Με όλες τις πιο πάνω δράσεις και πρωτοβουλίες, και με σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, επιδιώκουμε τη διαμόρφωση ανθρώπων με δεξιότητες και δημιουργική σκέψη, τον εξευγενισμό του συναισθηματικού κόσμου του κάθε κρατούμενου ξεχωριστά, τη διαμόρφωση ηθικής και πολυπολιτισμικής συνείδησης, μέσω ενός σταθερού κώδικα αξιών και συμπεριφοράς στις σχέσεις του κρατούμενου με τους άλλους ανθρώπους, την ανάπτυξη δημιουργικού προβληματισμού, καθώς και την εξοικείωση τους με τις διάφορες εκφάνσεις του πολιτισμού, παρέχοντας τους δυνατότητες και προϋποθέσεις με τις οποίες θα μπορούν να ανταπεξέλθουν στο ανταγωνιστικό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, στην οικονομία, την τεχνολογία, την επικοινωνία, και τον πολιτισμό, μετά την απόλυσή τους.
Αγαπητοί προσκεκλημένοι, φίλοι και συνεργάτες,
Σε λίγο, θα μοιραστούμε μαζί το ταξίδι της εσωτερικής έκφρασης που αποτυπώνεται στα έργα των δημιουργών μας, στα ποιήματα, στα τραγούδια, στις μελωδίες και στις σκέψεις τους. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την εδώ παρουσία σας και που θα απολαύσετε μαζί μας τον δρόμο δημιουργίας που έχει πορευθεί ο καθένας τους ξεχωριστά, αλλά και μαζί στο χώρο των Φυλακών.
Αγαπητοί κρατούμενοι – άνδρες και γυναίκες –
θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την καλή μας συνεργασία για αναμόρφωση του χώρου των φυλακών, τον αλληλοσεβασμό και αλληλοεκτίμηση, και να σας συγχαρώ για τη δημιουργικότητά σας και την προσπάθεια σας, για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης της τελετής λήξης των μαθημάτων του Σχολείου μας.
Θα ήταν παράλειψη μου να μην ευχαριστήσω τον στενό μου συνεργάτη για τον προσωπικό χρόνο και την αφοσίωση της στους στόχους για εκσυγχρονισμό του σωφρονιστικού μας συστήματος, καθώς και το προσωπικό που αγκαλιάζει τις προσπάθειες μας για την αναβάθμιση του Τμήματος. Επίσης, ευχαριστώ τις ιατρικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ψυχικής υγείας του Τμήματος Φυλακών, οι οποίες συμβάλλουν στην υλοποίηση των στόχων μας για αναβάθμιση των προσφερόμενων ιατρικών υπηρεσιών στο Τμήμα.
Κλείνοντας, ευχαριστώ, τον Υπουργό και τον Γενικό Διευθυντή του ΥΔΔΤ , καθώς και τη Γενική Διευθύντρια του Υπ. Υγείας, που στηρίζουν τις προσπάθειες μας για τον εκσυγχρονισμό του Τμήματος μας.