κ. Ιωνά Νικολάου στο ετήσιο θρησκευτικό και
εθνικό μνημόσυνο των πεσόντων Πάχνας
Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου, ΠΑΝΩ ΠΑΧΝΑ
10/02/2019
Προσφιλείς συγγενείς των ηρώων μας,
Ελληνίδες και Έλληνες,
Κατακλυσμένοι με αισθήματα ευλάβειας και εθνικής συγκίνησης, οδηγημένοι από το εθνικό και θρησκευτικό μας χρέος, μνημονεύουμε σήμερα τους ηρωικούς Παχνιώτες, οι οποίοι τίμησαν τον ελληνισμό της πατρίδας μας. Υποκλινόμαστε ενώπιον των αγώνων και της θυσίας των, Νίκου Σοφοκλέους, Πανίκου Συμέου, Ευμένιου Μαρκαντώνη, Ιορδάνη Βακή και Κυριάκου Θουκή.
Ανασταίνουμε σήμερα στις καρδιές μας τα τιμώμενα πρόσωπα, για να αντλήσουμε δύναμη, από το βίο και τους αγώνες τους. Σκοπός μας, όπως και σε κάθε εθνική εκδήλωση, είναι ατενίζοντας νοερά το μεγαλείο του ηθικού και αγωνιστικού τους αναστήματος, να αναπροσαρμόσουμε το μήνυμα της θυσίας τους, σε χρόνο ενεστώτα.
Πριν από οτιδήποτε άλλο, επιτρέψετε μου να καταθέσω το σεβασμό μου στις οικογένειες των ηρώων μας. Να ευχαριστήσω για τη τιμητική πρόσκληση, τον Πρόεδρο και τα Μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου καθώς και τα Οργανωμένα Σύνολα και τον Σύνδεσμο Αποδήμων. Εκ μέρους της κυβέρνησης και του ίδιου του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη, σας μεταφέρω παράλληλα τα εύσημα για την πολυσήμαντη σας δράση, η οποία επισφραγίζεται και φέτος μέσω αυτής της πατριωτικής πρωτοβουλίας. Μιας πρωτοβουλίας - ανάχωμα στην προελαύνουσα λήθη, η οποία φέρει, ειδικά στις δύσκολες ώρες που διάγει η πατρίδα μας, αυξημένη ηθικοπλαστική αξία.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Η θύμηση σήμερα στρέφεται πίσω, στο πολυκύμαντο, δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα. Μεταφερόμαστε σήμερα νοητά, στους δίσεκτους χρόνους της βρετανικής επικυριαρχίας. Θα αισθανθούμε τις προσδοκίες του λαού μας για τερματισμό της μακραίωνης δουλείας. Τα επαναλαμβανόμενα ειρηνικά, πλην άκαρπα διαβήματα για αυτοδιάθεση και Ένωση με τον εθνικό κορμό.
«Το ζήτημα της Ένωσης είναι κλειστό». «Ουδέποτε η Κύπρος θα μπορούσε να τύχει αυτοδιάθεσης». Ύβρεις που διαδέχονταν η μία την άλλη. Προσβολές που δεν μπορούσαν να μείνουν αναπάντητες. Που καθιστούσαν την ένοπλη εξέγερση, ζήτημα πλέον, τιμής και εθνικής αξιοπρέπειας. Ο κύβος έχει ριφθεί.
«Με την βοήθεια του Θεού και πίστην εις τον τίμιο αγώνα» τα μεσάνυκτα της 1ης Απριλίου του ’55, ο κόσμος του ονείρου και του παραμυθιού, θα ζωντανέψει. Οι εκρήξεις θα φωτίσουν τον κυπριακό ουρανό. Θα σηματοδοτήσουν την ακατανίκητη θέληση της γενιάς της ΕΟΚΑ, να ζήσει λεύτερη ή να πεθάνει.
Στον ωραιότερο αγώνα του εθνικού μας βίου, η συνεισφορά της ηρωοτόκου Πάχνας, δεν θα μπορούσε να υπολείπεται. Τη σκυτάλη των Παχνιωτών που πολέμησαν στους Βαλκανικούς, στον Πρώτο και στον Δεύτερο Παγκόσμιους Πολέμους, ετοιμάζεται τώρα να αναλάβει η καθάρια ελληνική, γενιά της ΕΟΚΑ.
Ολόκληρη η Κοινότητα αγκαλιάζει τους αγωνιστές και κάθε έκφανση του Αγώνα. Κατά δεκάδες, συγχωριανοί μας, κάθε ηλικίας και κάθε κοινωνικής τάξης, μυούνται στο Μεγάλο Μυστικό. Συνεπαρμένοι από τον απελευθερωτικό πόθο, πλημμυρισμένοι από Ελλάδα, συνεισφέρουν έκαστος, εφώ ετάχθει, στην ευόδωση των σκοπών του Αγώνα.
Ένας από αυτούς τους ελληνόψυχους νέους, υπήρξε και ο Πανίκος Συμεού. Η πολυσχιδής του προσωπικότητα καθώς και η ανόθευτη φιλοπατρία του, υποχρεώνουν από ενωρίς την Οργάνωση να τον προσεγγίσει. Από την εφηβεία του ήδη, πρωτοστατεί στη σύσταση της νέας συντεχνίας Πάχνας, στη ίδρυση αθλητικού σωματείου, ενώ οι παλαιότεροι τον ενθυμούνται πάντοτε πρωτοστάτη στην διοργάνωσή εθνικών εκδηλώσεων.
Από τις αρχές του ’56 οπόταν και στρατολογείται, αναπτύσσει πλούσια επαναστατική του δράση. Σε αυτήν περιλαμβάνεται η συμμετοχή στην επίθεση εναντίον του Αστυνομικού Σταθμού Πάχνας, στις τέσσερις ανατινάξεις του συστήματος ύδρευσης Επισκοπής, καθώς και στις επιθέσεις εναντίον εχθρικών στόχων στις Κυβίδες, στην Κισσούσα στη Τριμίκληνη και την Αυδήμου.
Η ταυτότητα του πλέον γίνεται γνωστή. Ο κλοιός σφίγγει και τον Νοέμβριο του ’58 συλλαμβάνεται και υποβάλλεται για τρεις ολόκληρες μέρες σε φρικτά βασανιστήρια στον Σταθμό της Αυδήμου. Με την απειλή όπλων και με την προσμονή ότι ο αγωνιστής θα τους υπόδειξη κρυμμένο οπλισμό της ΕΟΚΑ, ο αγωνιστής μεταφέρεται οδικώς στην πόλη της Λεμεσού. Στην οδό 28ης Οκτωβρίου παρά το Γ.Σ.Ο., ο ακατάβλητος νέος εξέρχεται του οχήματος και επιχειρεί να αποδράσει. Το ημερολόγιο έδειχνε 25 Νοεμβρίου του ‘58, όταν οι σφαίρες των βρετανών και τούρκων συνοδών του, στεφάνωσαν τον Πανίκο Συμεού με την υπέρ της πατρίδος αθανασία.
Με την καρδιά πυρπολημένη από το όραμα της αυτοδιάθεσης και ένωσης με τον εθνικό κορμό, στάθηκε και ο Νίκος Σοφοκλέους. Από ενωρίς δίνει τον Όρκο και αναλαμβάνει δράση ως μέλος του εκτελεστικού της Λεμεσού. Τον Σεπτέμβριο του ‘56, κατά τη διάρκεια αποστολής θα τραυματιστεί, συλλαμβάνεται και οδηγείται ενώπιον του Κακουργιοδικείου. Η εις θάνατον ποινή μετατρέπεται σε ισόβια, όμως ο Σοφοκλέους κρίνεται άκρως επικίνδυνος και μεταφέρεται για να εκτίσει την ποινή του σε φυλακές στην Αγγλία.
Με την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας, επιστρέφει και εγγράφεται στην Αστυνομική Ακαδημία ενώ παρακολουθεί μαθήματα μετεκπαίδευσης στην Σχολή Ανθυπαστυνόμων στην Ελλάδα. Η τουρκανταρσία του 63-64 βρίσκει ξανά τον Παχνιώτη νέο στις επάλξεις. Το νήμα της πολυκύμαντης ζωής του Νίκου θα κοπεί απότομα σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα τον Φεβρουάριου του 1971, ενώ επιστρέφει από την Μόρφου όπου μετέβηκε για να προσκαλέσει στο μυστήριο του γάμου του.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Μετά τα γεγονότα του ‘63-64, η πατρίδα μας οδηγείται ξανά μέσα σε λίγα χρόνια, σε νέες ατραπούς προς υπεράσπιση της συνταγματικής τάξης. Τα γεγονότα στην Κοφίνου τον Νοέμβριο του ‘67, θα βρουν και πάλι την Κοινότητα Πάχνας να θυσιάζει ένα από τα εκλεκτότερα παλικάρια της. Και η ζωή του Ευμένιου Παναγιώτου-Μαρκαντώνη φαντάζει σαν να εκτυλίχθηκε από καιρό, ώστε να τον προετοιμάσει για τη στιγμή της θυσίας του. Από το Δημοτικό Σχολείο Πάχνας στο Λανίτειο Γυμνάσιο, οι αξίες που σφυρηλατούν τον χαρακτήρα του, τον οδηγούν με την κατάταξη του το καλοκαίρι του 66, στις Δυνάμεις Καταδρομών.
Τον Νοέμβριο του ’67, δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς με απόφαση του Προέδρου Αρχ. Μακαρίου και υπό τις διαταγές του Γεώργιου Γρίβα, τάσσονται παρακείμενα της Κοφίνου. Χωριό, το οποίο από την τουρκανταρσία βρίσκεται, όπως και μέρος του Αγίου Θεοδώρου, υπό τον έλεγχο της ΤΜΤ. Η παρενόχληση του οδικού άξονα Λευκωσίας Λεμεσού και η απαγόρευση αστυνομικής περιπόλου στον ελληνικό τομέα από τούρκους εξτρεμιστές, οδηγούν την όλη κατάσταση στην κλιμάκωση. Κατά την πρώτη φάση της επιχείρησης Γρόνθος, τμήματα των φίλιων δυνάμεων εισέρχονται χωρίς να συναντήσουν ιδιαίτερη αντίσταση στην κοινότητα Αγίου Θεοδώρου. Την 15η Νοεμβρίου στην επίθεση εναντίον της Κοφίνου και συγκεκριμένα του Υψώματος 124, ο έμψυχος Λοχίας της 32ης Μοίρας Καταδρομών θα αφήσει σπονδή το αίμα του στον αγώνα για υπεράσπιση της κράτους.
Η Εφημερίδα Πατρίς θα αποτυπώσει την ευτολμία του ήρωα:
«Επικεφαλής της ομάδος του (…) ο Λοχίας διά χειροβομβίδων και ριπών του αυτομάτου του εξουδετέρωσε τους δύο εκ των τριών Τούρκων οι οποίοι επάνδρωναν το φυλάκιο. (…) Ο Μαρκαντώνης ώρμησε πρώτος για να εισέλθη εντός του φυλακίου. Ο εναπομείνας τρομοκράτης έβαλε μία ριπή που εκτύπησεν το παλληκάρι εις την κεφαλήν. Το τραύμα ήταν θανατηφόρο.»
Το μνημείο και ο ανδριάντας του ηρωικού παλληκαριού από την Πάχνας που ανεγέρθηκαν στο σημείο, θα αποτελούν διαρκή υπόμνηση του θάρρους και της θυσίας του.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Τα γεγονότα της Κοφίνου οδηγούν στην απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας ενώ οι τουρκικές επιβουλές, αντί να μας θέσουν σε εγρήγορση, μας βρίσκουν τα χρόνια που έπονται, διασπασμένους σε ενωτικούς και ανθενωτικούς. Μακαριακούς και Γριβικούς. Μας βρίσκουν να λησμονούμε ξανά, την εθνική παρακαταθήκη του Σολωμού πως: «σαν μισούνται ανάμεσα τους, δεν τους πρέπει λευτεριά».
Με μέλισσες του Ονήσιλλου να έχουν ψοφήσει κατά τον ποιητή, επάνω στο παχύ μας δέρμα, η εκδήλωση του πραξικοπήματος ανοίγει τις κερκόπορτες και η Τουρκία δράττεται της ευκαιρίας που επιζητεί επί σειρά ετών. Επικαλούμενη τη Συνθήκη Εγγυήσεων και με πρόσχημα την επαναφορά της συνταγματικής τάξης, τις αυγινές ώρες του Σαββάτου της 20ης Ιουλίου, δεκάδες χιλιάδες στρατεύματα μαγαρίζουν τα χώματα της Κύπρου.
Και όμως. Παρά την συντριπτική αριθμητική και τεχνολογική τους υπεροχή, παρά την οργανωμένη αποδιοργάνωση της Εθνικής Φρουράς, στο μικροεπίπεδο των μαχών, συγγράφονται σελίδες αξιομνημόνευτης ελληνικής αρετής.
Κάποιοι θα επαναλάβουν το «Μολών Λαβέ» του Λεωνίδα. Το «πάντες αυτοπροαιρέτως αποθάνουμεν» του Παλαιολόγου. Παρά την προδοσία, κάποιοι, πεισματικά επιμένουν να φανούν συνεπείς με το ιστορικό συναπάντημα. Γι’ αυτό και σύμφωνα με τον ποιητή, περισσότερη τιμή τους πρέπει, γιατί γνώριζαν ότι ο Εφιάλτης είχε ήδη φανεί και «οι Μήδοι, επιτέλους θα διαβούνε».
Ένας εξ αυτών, υπήρξε και ο τριαντατετράχρονος Παχνιώτης, Ιορδάνης Βακή Ιορδάνους. Την 20 Ιουλίου ανταποκρίνεται στο κάλεσμα του καθήκοντος όπως έπραξε και το ‘63-64 στην Μανσούρα, τα Πηγαίνεια και τα Κόκκινα. Μαζί με πολλούς άλλους Παχνιώτες, μαζί με εθελοντές μαθητές της πόλης και επαρχίας, συμμετέχει ανάμεσα στους 450 περίπου άνδρες του 203 Τάγματος Εφέδρων. Αποστολή τους, η εξουδετέρωση της απειλής και κατάληψης της τουρκοκυπριακής συνοικίας.
Παρά την αριθμητική υπεροπλία του αντιπάλου, ο Ιορδάνους με τους συμπολεμιστές του, σύντομα θα προωθηθούν. Στις σφοδρές οδομαχίες που ακολουθούν, ο ήρωας επιδεικνύοντας αυτοθυσία, προλαβαίνει εν μέσω εχθρικών πυρών να διασώσει τον τραυματία συμπολεμιστή του Παναγιώτη Ηροδότου. Προτού ξεψυχήσει λίγο αργότερα από εχθρικό βόλι, ο Ιορδάνης έχει προλάβει να επιβεβαιώσει δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά, το ελληνικό πρόσταγμα πως «τιμιώτερον εστίν η πατρίς».
Το δρόμο της θυσίας κατά τη διάρκεια απόκρουσης των ιταμών εισβολέων, θα ακολουθήσει λίγες ημέρες αργότερα ο συγχωριανός του, Κυριάκος Θουκή. Γόνος πολυμελούς οικογένειας από την Πάχνα, τα γεγονότα του μαύρου Ιούλη βρίσκουν τον Κυριάκο στην Κερύνεια όπου και εργάζεται μετά την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων. Έφεδρος Καταδρομέας της 33ης Μοίρας, λαμβάνει μέρος στις ιστορικές μάχες του Αγίου Ιλαρίωνα προτού διαταχθούν για οπισθοχώρηση προς το Μπέλλα Πάις. Με την προέλαση των Τούρκων φέρεται να συνελήφθηκε μεταξύ Δικώμου και Συγχαρί όπου και εκτελέστηκε μαζί με 3 άλλους συμπολεμιστές του. Στην γενέτειρα του επέστρεψε τον Απρίλιο 2011 οπόταν και ταυτοποιήθηκαν τα οστά του, για να ταφεί υπό τις σημαίες που υπερασπίστηκε.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Η Κύπρος των τελευταίων χρόνων, δεν είναι αυτή που οραματιστήκαμε. Δεν είναι αυτή για την οποία αγωνίστηκαν και έχυσαν το αίμα τους οι ηρωικώς πεσόντες που σήμερα μνημονεύουμε. Σαράντα πέντε σχεδόν χρόνια από την τουρκική εισβολή, η πατρίδα μας ακρωτηριασμένη και αιμάσσουσα, εξακολουθεί να κηδεύει τους νεκρούς της.
Το χρέος μας προς τους αθάνατους νεκρούς μας, δεν εξοφλείται με μόνον με λόγια, αλλά κυρίως με πράξεις, αντάξιες της θυσίας και της αρετής τους.
Πρώτιστα, επιβάλλεται να εξορκίσουμε τα φαντάσματα του παρελθόντος. Να ξεριζώσουμε τα ζιζάνια της αντιπαράθεσης και της διαίρεσης που μας κατατρέχουν σε κάθε κρίσιμη ιστορική συγκυρία. Αρκετό φόρο αίματος έχει καταβάλει ο λαός μας στο όνομα του φανατισμού. Αρκετές χαμένες πατρίδες έχουμε θρηνήσει ως ελληνισμός, εξαιτίας της εσωτερικής διάσπασης και της πόλωσης. Η Αμμόχωστος, η Κερύνεια και η Μόρφου, ας μην επιτρέψουμε να προστεθούν σε αυτόν το κατάλογο.
Υπό το φως των σημερινών δεδομένων, συναισθανόμαστε την ανάγκη για συλλογικότητα και συλλειτουργία. Την ανάγκη, η νηφαλιότητα και το μέτρο, να πρυτανεύσουν της δημαγωγίας και της κομματικής αντιπαράθεσης. Μαζί και ενωμένοι, έχουμε αποδείξει ως Ελληνισμός ότι μπορούμε να επιτύχουμε και πολλές και υψηλές εθνικές επιδιώξεις.
Οι λεονταρισμοί και πειρατικού χαρακτήρα προκλήσεις της Άγκυρας, απαιτείται όπως μας βρουν σε συστράτευση. Η επιδιωκόμενη αναθεωρητικότητα της κατοχικής χώρας, επί των αναφαίρετων κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ, επιβάλλει επίσης την συλλογικότητα και την ομοθυμία.
Εκεί όμως όπου κρινόμαστε απαξάπαντες, εκεί όπου χρειάζεται να καταθέσει ο καθένας τα διαπιστευτήρια της πατριωτικής του υπευθυνότητας, δεν είναι τίποτα άλλο, από τις εν εξελίξεις διαβουλεύσεις για την κορυφαία πολιτική μας προτεραιότητα.
Ύψιστη επιδίωξη του Πρόεδρου Νίκου Αναστασιάδη, αποτελεί η ταχεία, αλλά προ πάντων κατάλληλα προετοιμασμένη επανέναρξη του διαλόγου. Οι επαφές της απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα, καθώς και η επικείμενη άτυπη συνάντηση με τον τουρκοκύπριο ηγέτη, ευελπιστούμε ότι θα συντείνουν στην διαμόρφωση όρων αναφοράς για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων.
Αναμένουμε, εις πείσμα των όσων κατά καιρούς δημοσιεύονται, τη διατύπωση γραπτών θέσεων ώστε να διαφανεί ποια από τις δύο πλευρές σέβεται τις προηγούμενες συγκλήσεις και ποια υπαναχωρεί καθυστερώντας την επανέναρξη, πιθανόν για αλλότριες αιτιάσεις.
Η επίδειξη κατανόησης στις ανησυχίες της άλλης πλευράς στο ζήτημα της νομής της εσωτερικής εξουσίας και διακυβέρνησης, ουδόλως ανατρέπουν την πραγματική υπόσταση του Κυπριακού. Ως προβλήματος δηλαδή κατοχής, που επιβάλλεται και θα τερματιστεί μόνον με την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων καθώς και κατάργησης του επιζήμιου, αναχρονιστικού και απαρχαιωμένου συστήματος ασφάλειας. Στο πλασίο λύσης, δεν χωρούν ούτε ρήτρες, ούτε στρατεύματα και οπωσδήποτε, κανένας κηδεμόνας με ή χωρίς βεβαρημένο ιστορικό.
Αναλώνουμε το άπαν των προσπαθειών μας για απελευθέρωση και επανένωση της πατρίδας μας. Οραματιζόμαστε την Κύπρο ως μία σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα. Υπόδειγμα ειρηνικής συνύπαρξης, σεβασμού και ελπίδας, που θα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του λαού μας και κυρίως της νέας γενιάς.
Αυτή είναι η επιδίωξη μας και μόνο με αυτόν το τρόπο θα τιμήσουμε, όχι στα λόγια αλλά στην πράξη, τις θυσίες των ηρώων μας. Αυτή είναι η οφειλή μας. Και σε αυτόν μας τον αγώνα, ας πάρουμε κατά τον ποιητή «μια σταγόνα από το αίμα των ηρώων μας και να μπολιάσουμε το δικό μας».
Αιωνία ας είναι η μνήμη τους και Καλή Λευτεριά στην πατρίδα μας.