Σεβαστοί συγγενείς των τιμώμενων προσώπων
Ελληνίδες και Έλληνες,
Κατακλυσμένοι με αισθήματα ευλάβειας και εθνικής συγκίνησης, οδηγημένοι από το εθνικό και θρησκευτικό μας χρέος, τελούμε σήμερα το μνημόσυνο, των ηρώων της Έμπας και της ιδιαίτερης μας πατρίδας. Τιμώντας σήμερα αυτούς που τίμησαν τον ελληνισμό της πατρίδας μας, η Πολιτεία αναγνωρίζει ταυτόχρονα, την πολυσήμαντη προσφορά της Κοινότητας σας στους εθνικούς αγώνες του τόπου μας.
Φάρος για τον αντικατοχικό μας αγώνα, ιστορική υπενθύμιση ενότητας και ομοψυχίας, τα εθνικά μνημόσυνα των ηρώων μας αποτελούν παράλληλα, υπόμνηση για επαγρύπνηση επί των εθνικών επάλξεων.
Επιθυμώ συνεπώς, να συγχαρώ τον Πρόεδρο, τα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου καθώς και το προσωπικό που εργάστηκε, για τη καθιέρωση της πραγματικά αξιέπαινης πατριωτικής τους πρωτοβουλίας. Μιας πρωτοβουλίας, που μπορεί και πρέπει να συντηρεί μέσα στον χρόνο, τα μηνύματα της θυσίας των ηρώων μας.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Η θύμηση σήμερα στρέφεται πίσω, στην πολυκύμαντη ιστορική μας διαδρομή. Γυρίζουμε το χρόνο πίσω, στις τραγικές εκείνες δεκαετίες που βίωσε η πατρίδα και ο λαός μας. Σε εκείνα τα ιστορικά γεγονότα που μπόλιασαν τις μετέπειτα εξελίξεις και καθόρισαν το μέλλον των επερχόμενων γενεών.
Επαναφέρουμε στη μνήμη μας τους χρόνους της βρετανικής καταπίεσης, αλλά και τις κατά καιρούς υποσχέσεις για παραχώρηση της πολυπόθητης αυτοδιάθεσης. Εκείνες τις υποσχέσεις που οδήγησαν στην αθρόα συμμετοχή των συμπατριωτών μας, στο πλευρό των Συμμάχων κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε εκείνο τον Πόλεμο, στον οποίο πολέμησε και ο Χαράλαμπος Παπαθεοχάρους από την Έμπα, ο οποίος δεν έμελλε ποτέ να επιστρέψει στο χωριό του.
Όσοι επέστρεψαν, είδαν τους αγώνες και τις θυσίες τους για τα πανανθρώπινα ιδεώδη στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στη Βόρειο Αφρική, να μην εξαργυρώνονται εθνικά από τους πρώην συμμάχους μας. «Το ζήτημα της Ένωσης είναι κλειστό». «Ουδέποτε η Κύπρος θα μπορούσε να τύχει αυτοδιάθεσης». Ύβρεις που δεν μπορούσαν να μείνουν αναπάντητες, που καθιστούσαν την ένοπλη εξέγερση για απελευθέρωση και ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό, ζήτημα τιμής και εθνικής αξιοπρέπειας. Μετά το Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950, ο κύβος είχε πλέον ριφθεί.
Το καΐκι της ελευθερίας, προάγγελος δόξης λαμπρής, δένει στο μοιρόγραφτο μας νησί. Λίγα μόλις χιλιόμετρα από εδώ που βρισκόμαστε σήμερα, μεταφέρει μαζί του το πρώτο πολεμικό υλικό και τον στρατιωτικό αρχηγό της οργάνωσης. Ο Γεώργιος Γρίβας, αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας, το ακατόρθωτο. Μαζί με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, αναλαμβάνουν να εμπνεύσουν ένα ολόκληρο λαό, που σαν έτοιμος από καιρό, περίμενε να σπάσει τις αλυσίδες της υποδούλωσης.
Εύνοιας μοίρας αγαθής, προνόμιο μέγα, για όσους αισθάνθηκαν τον κόσμο του ονείρου και του παραμυθιού να ζωντανεύουν. Για όσους, μετά από τόσους αιώνες ξένης επικυριαρχίας, αντιλάλησαν, το ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ. Σε ένα τέτοιο κλίμα πατριωτικού ξεσηκωμού, ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ, δεν θα μπορούσε να μην δικαιωθεί.
Πως μπορεί ποτέ ένας τόπος να μην ελευθερωθεί όταν νέοι όπως τον Γεώργιο Χριστοφόρου από την Έμπα, ανταποκρίνονται στο επαναστατικό σάλπισμα. Γιος του πολεμιστή του Δευτέρου Παγκοσμίου, Χριστόφορου Ελισσαίου και της Σοφίας Παπαθεοχάρους, ο Γιώργος μεγάλωσε από νωρίς με τα νάματα της ελληνοχριαστιανικής μας παράδοσης. Το ξέσπασμα του Αγώνα τον βρίσκει να συμπορεύεται στα μονοπάτια της λευτεριάς και να κατατάσσεται στο μυστικό στρατό της Οργάνωσης.
Αγνός, ιδεολόγος και εύτολμος, ο ελληνόψυχος Γιώργος παραδίδει το πνεύμα του άφθαρτο στο βωμό της Ελευθερίας στις 20 Νοεμβρίου του 58. Έχει μεσολαβήσει η σύλληψη του, τα μεσαιωνικά βασανιστήρια που υπόκειται και η ψευδαίσθηση των βασανιστών του, ότι θα τους απεκάλυπτε το μέρος που είχε κρυμμένο οπλισμό της Οργάνωσης
Όμως, ο νικηφόρος τετραετής αγώνας της ΕΟΚΑ, δεν κεφαλαιοποιείται διπλωματικά και τα οράματα του κυπριακού ελληνισμού, παραμένουν και αυτή τη φορά αδικαίωτα. Οι συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου καταλήγουν στο δοτό Σύνταγμα και η Τουρκία σε λίγους μήνες, αποκτά εκ του μη όντος, ρόλο εγγυήτριας δύναμης.
Τα αγγλοτουρκικά διχοτομικά σχέδια είναι ήδη εμφυτευμένα στο νέο κράτος. Από ‘57 και με τις ευλογίες των Άγγλων, ο τουρκικός σωβινισμός, με δόρυ την ΤΜΤ, έχει στραφεί εναντίον των Ελλήνων της Κύπρου. Οι επιθέσεις, οι εμπρησμοί και λεηλασίες, οι κακοποιήσεις και οι δολοφονίες, δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία για τα κυοφορούμενα σχέδια αποσταθεροποίησης που ετοιμάζει η Άγκυρα.
Μετά τα «ματωμένα Χριστούγεννα» του ’63, η Λευκωσία θα βρεθεί διαχωρισμένη από την «πράσινη γραμμή». Παρά τις ειρηνευτικές ζυμώσεις, οι συγκρούσεις εξαπλώνονται στα υπόλοιπα αστικά κέντρα και στην επαρχία. Η τουρκοκυπριακή ηγεσία και η ΤΜΤ, εξαναγκάζουν τους τουρκοκύπριους σε βίαιη προσφυγοποίηση και η δημιουργία αμιγώς τουρκικών θυλάκων, αποτελεί θλιβερό πια γεγονός.
Η όξυνση και οι προκλήσεις των τούρκων στασιαστών, αποτελούν καθημερινό φαινόμενο, ειδικά όπου ο πληθυσμός υπήρξε μικτός. Η ευρύτερη επαρχία της Πάφου, όχι μόνο δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά θα βρεθεί στο επίκεντρο ενός εκ των τραγικότερων κεφαλαίων της σύγκρουσης.
Θύμα της τουρκικής μισαλλοδοξίας ο πενηντάχρονος Νεόφυτος Μεταξάς, ανοίγει με τη θυσία του, τη χορεία των πεσόντων της Έμπας. Ο Μεταξάς δολοφονείται άνανδρα, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς του ’64, ενώ λίγες ημέρες αργότερα, η Κοινότητα, θα ντυθεί ξανά στα μαύρα, κηδεύοντας δύο ακόμα, εκλεκτά της παιδιά. Τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, Ναπολέωντα Νικηφόρου και τον Νικόλαο Έλληνα που εκτελώντας χρέη φρουρού στην Πάφο, θα βρουν τραγικό θάνατο από τους τούρκους στασιαστές.
Οι ημέρες περνούν αλλά η ένταση αντί να αποκλιμακωθεί, κορυφώνεται. Το Μάρτη του ‘64, οι ζωές των κατοίκων της Πάφου θα στιγματιστούν ανεξίτηλα. Παραμονές της Σήκωσης, τη ημέρα που η δημοτική αγορά στο Κτήμα ήταν κατακλυσμένη από χιλιάδες κόσμου, οι Τούρκοι ανοίγουν αδιάκριτα πυρ εναντίον του πλήθους. Το τυφλό κτύπημα, διαδέχονται σκηνές πανικού και αλλοφροσύνης. Μετά τους 6 νεκρούς και τους δεκάδες τραυματίες, ακολουθεί ανθρωπομάζωμα και περίπου διακόσιοι περαστικοί ελληνοκύπριοι, συλλαμβάνονται όμηροι από τις ένοπλες τουρκοκυπριακές ομάδες.
Γράφει η εφημερίδα ΧΑΡΑΥΓΗ την επομένη: «Εξαπολύοντας άγρια επίθεση βάσει προδιαγεγραμμένου σχεδίου (…) εξεχύθησαν μαινόμενοι εναντίον του άμαχου πλήθους στην αγορά» . Ενώ Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ «(..) Με βαρέα όπλα από μιναρέδων (…) Οι στασιασταί υπερέβηκαν κάθε όριο εγκληματικότητος».
Το αίμα των νεκρών ξεχειλίζει την οργή και η παλλαϊκή κινητοποίηση οδηγεί στις 9 Μαρτίου στη αντεπίθεση εναντίον των τουρκικών φυλακίων, η οποία, παρά τις απώλειες, στέφεται με επιτυχία. Το πέπλο του πένθους όμως, καλύπτει ξανά τις κοινότητες της Πάφου, με την Έμπα να κηδεύει τα νέα θύματα της τουρκικής βαρβαρότητας. Η Αριάδνη Νικολάου, 50 χρόνων και η Χρυστάλλα Χριστοφή, 32 μόλις ετών, χάνουν αδόκητα τη ζωή τους και κηδεύονται στον απόηχο των τραγικών γεγονότων.
Οι επεκτατικοί σχεδιασμοί της Άγκυρας, αποβλέπουν τους επόμενους μήνες, στη δημιουργία προγεφυρώματος, μέσω του θύλακα Κοκκίνων – Μανσούρας, ο οποίος βρίσκεται πλέον υπό τον απευθείας έλεγχο τούρκων αξιωματικών. Υπό το βάρος των προκλήσεων και του κινδύνου που διέτρεχαν οι ελληνοκύπριοι κάτοικοι των γύρω χωριών, η Εθνική Φρουρά συνεπικουρούμενη από πλήθος εθελοντών, σπεύδει στην περιοχή.
Από τις επιχειρήσεις της Τηλλυρίας, δεν θα μπορούσε να απουσιάσει και η ηρωοτόκος Έμπα. Μαθητές, αγρότες και τεχνίτες, άνθρωποι της καθημερινότητας, συγκροτούν τη διμοιρία του χωριού και αφήνοντας πίσω τις οικογένειες τους, προστρέχουν εθελοντικά στο νέο εθνικό κάλεσμα. Έμπλεοι των υψηλότερων πατριωτικών συναισθημάτων, αντιμάχονται την τουρκική επιβουλή, με θάρρος και αποφασιστικότητα. Με παροιμιώδη μάλιστα αυταπάρνηση, επιτυγχάνουν να εδραιώσουν την παρουσία των φίλιων δυνάμεων, στα υψώματα βορειοδυτικά του θύλακα των Κοκκίνων.
Το πρώτο δεκαήμερο του Αύγουστου, οι μάχες εντείνονται και τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη, βρίσκουν την ευκαιρία να σκορπίσουν τον όλεθρο. Κύρια, με τις εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ, βομβαρδίζουν ανηλεώς ολόκληρη τη περιοχή, μη εξαιρουμένων δεκάδων μη στρατιωτικών στόχων, όπως το Νοσοκομείο του Παχυάμμου. Σε εκείνες τις άνισες μάχες, ο δεκαεξάχρονος Γεώργιος Νεάρχου και ο δεκαοκτάχρονος Ευρυπίδης Χαραλάμπους, αφήνουν το άλικο αίμα της νιότης τους, σπονδή στο βωμό των άφθορων αξιών της ελευθερίας και της δικαιοσύνης.
Το δρόμο της τιμής και του χρέους προς την πατρίδα, θα ακολουθήσει και ο εικοσάχρονος συγχωριανός τους Ανδρέας Αλεξίου τον οποίο επίσης, μνημονεύουμε σήμερα. Ο Ανδρέας εκτελώντας διατεταγμένη υπηρεσία, θα χάσει τη ζωή του το 1968 στο δρόμο Χρυσοπατερίτσας – Πύργου Τυλληρίας.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Η τουρκοκυπριακή συνομωσία κατάλυσης του κράτους, δίνει τα επόμενα χρόνια, θέση στη εσωτερική αντιπαλότητα. Το άφρων πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου βρίσκει τον Ανδρέα Μακαρίου να επιβιβάζεται αυθόρμητα και εθελοντικά, σε ένα εκ των λεωφορείων που ξεκινούν από την Πάφο για την Λεμεσό με σκοπό την υπεράσπιση της Δημοκρατίας. Στο δρόμο παρά το Κολόσσι, πραξικοπηματική ομάδα τους στήνει ενέδρα και ο 17χρονος νέος, τραυματίζεται θανάσιμα. Από το Νοσοκομείο Λεμεσού, στις συνοπτικές ταφές στο Κοιμητήριο Αγίου Νικολάου και στο δράμα της οικογένειας, που για τέσσερις δεκαετίες, δεν της επιτρέπουν να γνωρίζει που ακριβώς βρισκόταν θαμμένος ο αδικοχαμένος τους Ανδρέας. Η ψυχή του Ανδρέα Μακαρίου θα αναπαυθεί οριστικά όταν τα λείψανα του ταυτοποιούνται και κηδεύεται με τις νενομισμένες τιμές, πριν από τρεις περίπου μήνες.
Στο απαύγασμα του αδελφοκτόνου σπαραγμού, η εκδήλωση της εισβολής των Τούρκων, αποτελεί απλά αναπόδραστη κατάληξη. Τις «Δέκα χιλιάδες μέλισσες που μας έστελλε ο Ονήσιλος», καταφέραμε να τις αγνοήσαμε.
Οι νέοι της Κύπρου θα οδηγηθούν ξανά στα όπλα. Θα κληθούν να υπερασπίσουν ξανά, όσα διακυβεύσαμε, ζαλισμένοι από τη μέθη της διχόνοιας. Τιμούμε λοιπόν σήμερα τον Χριστόδουλο Πολυδώρου που προέταξε τα στήθη υπερασπιζόμενος την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας μας, κατά της μάχες της πρώτης φάσης της εισβολής. Φορώντας τη στολή με το δοξασμένο εθνόσημο, θα πέσει ηρωικώς στις 21 Ιουλίου του ’74 στο Τζιάος. Έκτοτε το όνομα του αναγράφεται στο μακρύ κατάλογο των μαρτύρων της κυπριακής ελευθερίας.
Υποκλινόμαστε σήμερα στο δράμα των οικογενειών του Ανδρέα Τούλουπου και του Χρύσανθου Ευρυπίδου. Προσευχόμαστε για τη ταχεία διαλεύκανση της τύχης των αγνοούμενων αδερφών μας, οι οποίοι μαζί με εκατοντάδες άλλους συμπατριώτες μας εξακολουθούν να απαρτίζουν τον κατάλογο της οργής και της τουρκικής αναλγησίας.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Η Κύπρος των τελευταίων χρόνων, δεν είναι αυτή που οραματιστήκαμε. Δεν είναι αυτή για την οποία αγωνίστηκαν και έχυσαν το αίμα τους, οι δολοφονημένοι και ηρωικώς πεσόντες της Έμπας που σήμερα, μνημονεύουμε. Σαράντα ένα χρόνια ξένης κατοχής και ο κυπριακός ελληνισμός εξακολουθεί να κηδεύει τους νεκρούς του. Εξακολουθεί να περιμένει, να μάθει τι απέγινε ο αγνοούμενος σύζυγος, ο γιος, ο πατέρας. Σαραντά ένα χρόνια ντροπής, είναι επικίνδυνα πολλά.
Το χρέος μας προς τους αθάνατους νεκρούς μας, δεν εξοφλείται με λόγια, αλλά με έργα, αντάξια της θυσίας και της αρετής τους. Γι’ αυτό και στις σημερινές, τις συσσωρευμένες αντιξοότητες που ταλανίζουν τον τόπο, ας συμπεριφερθούμε επιτέλους υπεύθυνα. Να αποδείξουμε ότι διαθέτουμε τα απαραίτητα αποθέματα αγωνιστικότητας και διεκδίκησης.
Τώρα, που η φούσκα των ιδανικών της μιας χρήσης έσπασε, τώρα που οι αξίες του ξενόφερτου τρόπου ζωής που εγκολπωθήκαμε, αποκαλύφθηκαν κάλπικες, ήρθε η ώρα να καθορίσουμε εκ νέου τα συλλογικά μας οράματα. Βάση, ας έχουμε τα ιδεώδη των τιμώμενων σήμερα ηρώων μας, τις απαράγραπτες ελληνικές αξίες του γένους μας, που μας κράτησαν όρθιους και ευθυτενείς, σε τόσες αντιξοότητες και για τόσους αιώνες.
Πρώτιστα όμως, η ώρα, να εξορκίσουμε τα φαντάσματα του παρελθόντος. Να ξεριζώσουμε τα ζιζάνια της αντιπαράθεσης και της διαίρεσης, που μας κατατρέχουν σε κάθε κρίσιμη ιστορική συγκυρία. Αρκετό φόρο αίματος έχει πληρώσει ο λαός μας στο όνομα του φανατισμού. Αρκετές χαμένες πατρίδες έχουμε θρηνήσει ως ελληνισμός, εξαιτίας της εσωτερικής διάσπασης και της πόλωσης. Η Αμμόχωστος, η Κερύνεια και η Μόρφου, ας μην επιτρέψουμε να προστεθούν σε αυτόν το κατάλογο.
Υπό το φως των νέων δεδομένων, υπό το πρίσμα της νέας φάσης στην οποία έχουν εισέλθει οι συνομιλίες για το κυπριακό, απευθύνουμε σήμερα έκκληση για συλλογικότητα και συλλειτουργία. Έκκληση, να πρυτανεύσει ο ορθολογισμός, η νηφαλιότητα και το μέτρο στο δημόσιο διάλογο. Να αποφύγουμε όλοι ανεξαίρετα, όχι τη διαφωνία που είναι καθόλα ευπρόσδεκτή, αλλά την αντιπαράθεση και την κομματική όξυνση που αναχρονιστικά μεν, αλλά εξακολουθεί να δημιουργείται προ εκλογικών αναμετρήσεων. Ας εννοήσουμε, ότι ένα αρραγές εσωτερικό μέτωπο, δεν ισχυροποιεί απλά την επιχειρηματολογία της πλευράς μας, αλλά πολλαπλασιάζει ταυτόχρονα τις δυνατότητες της διαπραγματευτική μας ισχύος. Σε κάθε επίπεδο και σε κάθε πεδίο.
Μετά την σταθεροποίηση της οικονομίας μας, μετά την επαναφορά της σε ελεγχόμενη τροχιά, όραμα αυτής της κυβέρνησης και ύψιστη προτεραιότητα του Πρόεδρου Νίκου Αναστασιάδη, αποτελεί η κατάληξη σε μια συμφωνία που θα τερματίζει το απαράδεκτο, διχοτομικό στάτους κβο. Που θα αποκλείει κυρίως, τον κίνδυνο του de jure ακρωτηριασμού της πατρίδας μας.
Στόχος μας, η επανένωση που θα απεγκλωβίζει την πατρίδα μας από ξένες εξαρτήσεις και επεμβατικά δικαιώματα. Που τα μόνα εγγυητικά δικαιώματα, θα είναι αυτά της ανάπτυξης και της ευημερίας, τα οποία θα φέρουν όλοι οι νόμιμοι κάτοικοι του νησιού. Υπό μίαν ιθαγένεια και υπό ένα, αναμφισβήτητης λειτουργικότητας, ισχυρό ομοσπονδιακό κράτος. Υπό το καθεστώς ενός συντάγματος, που θα υπακούει στις ευρωπαϊκές αξίες και πρότυπα. Που θα ενοποιεί, αντί να διαχωρίζει, που θα προστατεύει, αντί να αποστερεί τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών του. Μία σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα, υπόδειγμα ειρηνικής συνύπαρξης, σεβασμού και ελπίδας, που θα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του μέλλοντος των παιδιών μας.
Αυτό είναι το όραμα μας για το αύριο. Και η υλοποίηση του, είναι αυτή που θα δικαιώσει όσους θυσιάστηκαν διαχρονικά για το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας. Αυτή είναι η οφειλή μας σε όσους πέρασαν και κυρίως σε όσους θα έρθουν. Και σε αυτή μας την οφειλή, ας έχουμε αείποτε φάρο αγωνιστικότητας και έμπνευσης, τις θυσίες και το παράδειγμα αυτοθυσίας που μας καταλείπουν σήμερα, οι αθάνατοι ήρωες της Έμπας.
Αιωνία θα είναι η μνήμη και η δόξα σας.