Παρασκευή, 12/6/2015
Χαιρετισμός του Υπουργού Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως
κ. Ιωνά Νικολάου στη διάσκεψη Τύπου για την εγκατάσταση του μηχανισμού «Child Abduction Alert», Σπίτι της ΕΕ, Λευκωσία,
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Είναι με ιδιαίτερη χαρά που παρευρίσκομαι στη σημερινή διάσκεψη μέσα από την οποία εγκαθίσταται επισήμως ο μηχανισμός Child Abduction Alert στην Κύπρο. Ένας μηχανισμός ο οποίος θα υποβοηθήσει τις διαδικασίες που ακολουθεί η Αστυνομία και η Ευρωπαϊκή Γραμμή Βοήθειας για τα Εξαφανισμένα Παιδιά - 116000 στην προσπάθεια εντοπισμού και διασφάλισης της επιστροφής των παιδιών στις οικογένειές τους με ασφάλεια.

Θα ήθελα κατ’ αρχάς να συγχαρώ τον Οργανισμό «Hope for Children» UNCRC Policy Centre και τον Σύνδεσμο για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ) για την επιτυχή και αποτελεσματική λειτουργία της Γραμμής 116000 στην Κύπρο, αλλά και για την αγαστή συνεργασία τους με το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως. Είμαι βέβαιος ότι μέσα από τη λειτουργία του Child Abduction Alert, θα έχουμε ακόμη πιο γρήγορα αποτελέσματα όσον αφορά τον εντοπισμό των εξαφανισμένων παιδιών, εφόσον προβλέπεται άμεσα η εμπλοκή μεγάλου αριθμού πολιτών, οι οποίοι μπορούν να συμβάλουν δραστικά στο έργο της Αστυνομίας και στην καταπολέμηση του φαινομένου.

Βάσει του Πρωτοκόλλου Συνεργασίας που έχει συνάψει η Αστυνομία Κύπρου με το «Hope for Children» και τον ΣΠΑΒΟ, τον Σεπτέμβριο του 2013, προσδίδεται η δέουσα προσοχή και ευαισθησία σε κάθε περίπτωση εξαφάνισης παιδιού, σύμφωνα με τις περιστάσεις και ανάλογα πάντοτε με την αξιολογούμενη επικινδυνότητα. Παράλληλα, υπάρχει στενή διαβούλευση και ανταλλαγή πληροφοριών των Οργανισμών με την Αστυνομία, και συντονισμός ενεργειών σε κάθε περίπτωση εξαφανισμένου παιδιού, για επίτευξη του κοινού στόχου που δεν είναι άλλος από τον εντοπισμό και την προστασία των παιδιών.

Η γονική μέριμνα ενός ανήλικου παιδιού είναι καθήκον και δικαίωμα και των δυο γονέων του οι οποίοι την ασκούν από κοινού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όμως, το παιδί μετακινείται ή κατακρατείται από τον ένα από τους δύο γονείς σε άλλο κράτος από αυτό της συνήθους διαμονής του, χωρίς τη γνώση και συγκατάθεση του γονιού που παραμένει πίσω. Για να εξασφαλιστεί η ασφαλής επιστροφή του παιδιού αυτού στον τόπο της συνήθους διαμονής του και να αποκατασταθεί η άσκηση του δικαιώματος επιμέλειας που στερήθηκε ο γονιός που έμεινε πίσω, έχει συνομολογηθεί το 1980, στη Χάγη, η Σύμβαση για τις Αστικές Πτυχές της Διεθνούς Απαγωγής Παιδιών.

Η Διεθνής αυτή Σύμβαση, καθώς και ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 2201/2003 στα επιμέρους άρθρα του, έχουν ως στόχο να διασφαλίσουν την άμεση επιστροφή των παιδιών που μετακινήθηκαν σε ένα από τα συμβαλλόμενα κράτη από τον ένα γονιό, είτε χωρίς τη γνώση και συγκατάθεση του άλλου γονιού, είτε αρχικά με τη συγκατάθεση του αλλά αργότερα με την άρνηση του άλλου γονέα για επιστροφή τους στη χώρα της συνήθους κατοικίας του. Ταυτόχρονα, αποσκοπούν στο να διασφαλιστεί ότι τα δικαιώματα άσκησης της γονικής μέριμνας και προσωπικής επικοινωνίας που υφίστανται κατά το δίκαιο ενός από τα συμβαλλόμενα κράτη θα είναι σεβαστά και σε όλα τα υπόλοιπα κράτη. Μέσω της Σύμβασης, μπορεί να διασφαλιστεί η άμεση επιστροφή των παιδιών, σε καμία περίπτωση όμως απόφαση δυνάμει της Σύμβασης αυτής που αφορά την επιστροφή του παιδιού δεν εκλαμβάνεται ως απόφαση επί της ουσίας οποιουδήποτε θέματος φύλαξης.

Η Κυπριακή Δημοκρατία προσχώρησε στη Σύμβαση της Χάγης στις 4/11/1994 και με βάση το Άρθρο 6, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως ορίστηκε ως η αρμόδια Κεντρική Αρχή για την άσκηση των εξουσιών και την εκπλήρωση των καθηκόντων που προβλέπονται από τη Σύμβαση. Εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις της Σύμβασης, τότε οποιοδήποτε φυσικό πρόσωπο ή ίδρυμα μπορεί να απευθυνθεί στην Κεντρική Αρχή του κράτους συνήθους διαμονής και να υποβάλει, μέσω αυτής, Αίτηση Επιστροφής ενός παιδιού. Η Κεντρική Αρχή θα διαβιβάσει εκ μέρους του την Αίτηση στην Κεντρική Αρχή του Συμβαλλόμενου Κράτους όπου κατακρατείται το παιδί και θα ζητήσει όπως ληφθούν όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα, όπως είναι: ο εντοπισμός του παιδιού στις περιπτώσεις που δεν είναι γνωστό το ακριβές μέρος όπου μετακινήθηκε ή κατακρατείται, η διασφάλιση της εκούσιας επιστροφής του παιδιού και η διευκόλυνση συμβιβαστικής λύσης, η ανταλλαγή πληροφοριών για το κοινωνικό υπόβαθρο του παιδιού, η παρεμπόδιση περαιτέρω βλάβης του με τη λήψη προσωρινών μέτρων, κ.ά.
Εφόσον δεν είναι δυνατή η εκούσια επιστροφή του παιδιού και δεν μπορεί να επιτευχθεί οποιαδήποτε συμβιβαστική λύση μεταξύ των δυο μερών, τότε εναπόκειται στα Δικαστήρια του Κράτους στο οποίο έχει μετακινηθεί ή κατακρατείται ένα παιδί να διατάξει ή όχι την άμεση επιστροφή του ή να λάβει απόφαση διασφάλισης της αποτελεσματικής άσκησης των δικαιωμάτων επικοινωνίας. Τα Δικαστήρια μπορούν να αρνηθούν να διατάξουν την επιστροφή ενός παιδιού στις περιπτώσεις όπου υφίσταται σοβαρός κίνδυνος για τη σωματική ή ψυχική υγεία του.

Γενικότερα, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η εν λόγω Σύμβαση ισχύει μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και των υπολοίπων Συμβαλλόμενων κρατών τα οποία μέχρι σήμερα αριθμούν σε σύνολο τα 93. Η Κεντρική Αρχή της Κυπριακής Δημοκρατίας διαβιβάζει και παραλαμβάνει κάθε χρόνο περίπου ένα αριθμό 30-35 αιτήσεων για επιστροφή παιδιών. Στις περιπτώσεις, όμως, όπου ένα παιδί έχει μετακινηθεί ή κατακρατείται σε κράτος που δεν είναι Συμβαλλόμενο και άρα δεν δεσμεύεται από τη Σύμβαση αυτή, τότε η Κεντρική Αρχή δεν έχει την αρμοδιότητα να προωθήσει οποιαδήποτε αίτηση επιστροφής παιδιού στο κράτος αυτό.

Πρέπει να σημειωθεί, επίσης, ότι η αρπαγή προσώπου από τη Δημοκρατία χωρίς τη συναίνεση αυτού ή άλλου που είναι νόμιμα εξουσιοδοτημένος να συναινεί εκ μέρους του, θεωρείται με βάση το Ποινικό Κώδικα, ως ποινικό αδίκημα (Άρθρο 245). Το 2008 τροποποιήθηκε ο Ποινικός Κώδικας με την προσθήκη νέου Άρθρου, 245 Α, με σκοπό να καταστεί ποινικό αδίκημα και η μετακίνηση ανήλικου προσώπου εκτός των ορίων της Δημοκρατίας από τον ένα νόμιμο κηδεμόνα χωρίς να υπάρχει η συγκατάθεση και συναίνεση του άλλου νόμιμου κηδεμόνα. Τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί αύξηση των περιπτώσεων οι οποίες αφορούν στη νόμιμη μετακίνηση ανηλίκων στο εξωτερικό από τον ένα νόμιμο κηδεμόνα, δηλαδή με τη συγκατάθεση και συναίνεση του άλλου νόμιμου κηδεμόνα, για ορισμένο χρονικό διάστημα και συγκεκριμένο σκοπό αλλά στη συνέχεια, με τη λήξη του χρονικού διαστήματος, κατακράτηση των ανηλίκων στο εξωτερικό μόνιμα και άρνηση του κηδεμόνα για επιστροφή. Δεδομένου ότι η κατακράτηση σε χώρα άλλη από αυτή της συνήθους διαμονής ορίζεται ως παράνομη στα πλαίσια της Σύμβασης της Χάγης και αφορά και τις πλείστες των περιπτώσεων γονικών απαγωγών, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως έχει προωθήσει στη Βουλή των Αντιπροσώπων σχετικό τροποποιητικό Νομοσχέδιο για ποινικοποίηση της κατακράτησης ανηλίκου στο εξωτερικό.

Μέσα από τη θέσπιση του μηχανισμού Child Alert, η δημοσιοποίηση μηνυμάτων που αφορούν εξαφανισμένα παιδιά, υπό προϋποθέσεις θα προσελκύει αναμφίβολα το ενδιαφέρον, τόσο από τα ΜΜΕ, από τα οργανωμένα σύνολα αλλά και τον κάθε απλό πολίτη, ώστε να συνδράμει στον πιο γρήγορο εντοπισμό των εξαφανισμένων παιδιών.

Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχηθώ στο «Hope for Children» και στον ΣΠΑΒΟ κάθε επιτυχία στην λειτουργία του Child Alert στην Κύπρο και καλή συνέχεια στο συνολικό κοινωνικό έργο που επιτελούν.